Ýsrail’in geçen hafta Suriye’deki bir askeri üs ile askeri konvoya yaptýðý saldýrý üzerine devlet baþkaný Esad bir açýklama yaptý, Ýsrail’in Suriye istikrarýný bozmaya çalýþtýðýný ileri sürdü.
Demek ki Suriye gayet istikrarlý bir yer, Ýsrail saldýrý düzenlemese her þey yolunda gidecek. Ayrýca Esad Suriye ordusunun Ýsrail ile baþ edebilecek kapasiteye sahip olduðunu da belirtti, büyük Suriye ordusunun gücünden dem vurdu. Anlaþýldýðý kadarýyla bu ordu gücü o kadar büyük ki ülke topraklarýna saldýrý yapan bir uçaðý vurmak için yerinden kalkamýyor. Buna karþýn Türkiye uçaðýný vurma konusunda hiçbir tereddüt yaþanmayabiliyor.
Esad’ýn baþ düþman olarak Türkiye’yi gördüðüne þüphe yok, bunu zaten biliyoruz. Bilemediðimiz Ýsrail ile iliþkisi. Yýllar boyu Golan sorunu nedeniyle savaþ halinde olan, çatýþmalarýn barýþ deðil ateþkes ile kesilmesine raðmen yüksek gerilim yaþayan bu iki ülke iliþkisi bugün karmaþýk bir boyut kazanmýþ gibi gözüküyor. Üstelik Ýsrail, Suriye’de iç savaþ yaþanmasýndan itibaren ilk dýþ askeri müdahaleyi yapan ülke olarak bölge dengelerini de daha karmaþýk hale getirmiþ durumda.
Hedef Ýran
Ýsrail’deki yeni hükümetin daha önceki açýklamalarýndan da anlaþýldýðýna göre, esas hedef Ýran. Suriye’ye düzenlenen operasyona yönelik yapýlan açýklamalara göre Ýsrail, Esad’ýn Ýran ile olan iliþkilerini açýk bir tehdit olarak görüyor; ki bu konuda Türkiye ile ayný çizgide yer aldýðý ileri sürülebilir. Ýsrail ayrýca Suriye yönetiminin kaos ortamýna Lübnan’ý da dahil etmeye çalýþtýðýný iddia ediyor.
Ýran menþeli askeri malzemelerin Hizbullah ve diðer bazý örgütlere Suriye tarafýndan taþýndýðý iddia ediliyor; üstelik bu malzemeler arasýnda kitle imha silahlarýnýn bulunduðu ileri sürülüyor. Dolayýsýyla bunlarý bombalayarak Ýsrail’in ne kadar kararlý olduðu beyan ediliyor.
Ýsrail’in kararlý olduðu konu, Lübnan’da yeniden Ýran-Ýsrail karþýlaþmasý yaratacak bir iç karýþýklýða izin vermeyeceði. Bu durumda Ýsrail’in Ýran ile olan mücadelesini Suriye’de ve Suriye ile sýnýrlý tutmaya çalýþtýðý söylenebilir. Bu çabanýn Türkiye açýsýndan da yararlý olduðu söylenmeli. Ancak Ýsrail’in Suriye topraklarýný bombalarken Esad rejimini devirmeye mi yoksa ehlileþtirerek yeniden muhatap haline getirmeye mi çalýþtýðý açýk deðil.
Türkiye’nin rolü
Ýsrail, Esad’ýn Ýran ile baðlarýný kesmesini, ancak koltuðunu tümüyle Ýslami referanslarý olan muhalefete devretmemesini tercih ediyor. Bu durumda Esad’a yakýn çevrelerin yeni rejimdeki yerlerini garanti altýna alacak dýþ desteðe ihtiyaç var demektir ve bu desteðin Ýran dýþýndaki bir ülke olmasý anlamlý.
Türkiye, Ýsrail saldýrýsýný kýnayarak Esad’ýn olmasa da ona yakýn çevrelere güven verecek bir tutum sergiledi. Bu, farklý kesimlerle diyalog saðlanmasýna katký saðlayabilir. Muhalefet ile diðer kesimleri bir arada tutabilecek yeni rejim konusu, zaten Suriye ile ilgili giriþimlerin özünü oluþturuyor ve anlaþýldýðý kadarýyla Ýsrail’in tutumu bu bakýmdan Türkiye’ye alan açýyor.
Bununla birlikte, Ýsrail’in sert tutumu Ýran’ý Suriye’ye daha fazla karýþmaya teþvik ediyor. Bu durumda da zaten aralarýnda derin anlaþmazlýklar olan Ýran ile Türkiye’nin Suriye konusunda daha da karþý karþýya gelme riski bulunuyor. Üstelik topraklarýnda Patriot bulunan Türkiye, Ýran’ýn karþýsýna ayný zamanda NATO’yu da koymuþ oluyor.
Türkiye, Ýran ile doðrudan karþý karþýya gelmek ve Suriye bataðýna askeri olarak dahil olmak istemediðine göre, Ýsrail’in Türkiye ile Rusya’nýn Suriye konusunda ortak davranmasýný teþvik edecek bir ortam yarattýðý söylenebilir. Bilinçli bir eylem midir, bilinmez. Ancak bu tür operasyonlar devam ederse, Türk-Rus iþbirliðine daha fazla ihtiyaç duyulacak koþullar olabilir.
