Ýþsizlik sigortasýnýn yürürlüðe girdiði tarihten bu yana en fazla eleþtirilen konularýn baþýnda, hak kazanma þartlarýnýn aðýrlýðý ile yapýlan iþsizlik ödemesinin düþük kalmasý geliyor.
25/8/1999 tarihinde TBMM’de kabul edilen ve ilk defa 01.06.2000 tarihinde iþsizlik sigortasý primleri kesilmeye baþlandý. Aradan geçen dönemde iþsizlik sigorta fonunda ciddi bir kaynak birikmeye baþladý.
Ýþte zaman zaman dillendirilen iþsizlik sigortasýna iliþkin kolaylaþma ve ödenek tutarýnýn artýrýlmasý açýkçasý iþsizler yönünden son derece büyük bir önem taþýyor.
Gündemde iþsizlik sigortasýnda deðiþiklik yapýlma ihtimali olunca biz de çalýþanlarýn, iþsizlerin beklentilerini paylaþalým istedik.
Ýþsizlik Sigortasýnda Haklar
Ýþsizlik sigortasýnýn amacý; iþsizlik sigortasýna iliþkin kurallarý ve uygulama esaslarýný düzenlemek ve Ýþ Kanununda öngörülen hizmetlerin verilmesini saðlamak olarak sayýlýyor.
Ýþsizlik sigortasý zorunludur.
Sigortalýlýðýn baþlamasýyla birlikte, sigortalýlar ile bunlarýn iþverenlerinin sigorta hak ve yükümlülükleri de iþlemeye baþlamaktadýr.
Sigortalý iþsizlere bu Kanunda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde, Kurumca aþaðýda belirtilen ödemeler yapýlýr ve hizmetler saðlanmaktadýr;
a) Ýþsizlik ödeneði,
b) 5510 sayýlý Kanun gereði ödenecek sigorta primleri,
c) Yeni bir iþ bulma,
d) Aktif iþgücü hizmetleri kapsamýnda kurs ve programlar.
Ayrýca Fonun bir önceki yýl prim gelirlerinin % 30’u; iþgücünün istihdam edilebilirliðini artýrmak, çalýþanlarýn vasýflarýný yükselterek iþsizlik riskini azaltmak ve teknolojik geliþmeler nedeniyle iþsiz kalmasý beklenenlerin baþka alanlara yönlendirilmesini saðlamak, istihdamý artýrýcý ve koruyucu tedbirler almak ve uygulamak, iþe yerleþtirme ve danýþmanlýk hizmetleri temin etmek, iþgücü piyasasý araþtýrma ve planlama çalýþmalarý yapmak ve Fondan ödenmek üzere vize edilmiþ sözleþmeli personel pozisyonlarýnda çalýþanlar ile bunlardan ilgili mevzuatýna göre Ýþ-Kur kadrolarýna atanan ve Kurumda çalýþmaya devam eden personelin mali ve sosyal haklarýna iliþkin ödemeleri gerçekleþtirmek amacýyla kullanýla
bilmektedir.
Ýþveren iþçi ücretinden indirim yapamaz
Ýþsizlik sigortasý primleri, iþçinin SGK prime esas kazanç tutarýndan % 1 sigortalý, % 2 iþveren ve % 1 Devlet payý olarak uygulanmaktadýr
Ýþverenler, iþsizlik sigortasýna iliþkin prim yükümlülükleri nedeniyle sigortalýlarýn ücretlerinden herhangi bir indirim veya kesinti yapamazlar.
Herhangi bir nedenle iþçinin sigortalýlýk durumunun sona ermesi halinde, o ana kadar iþçiden ve iþverenden kesilen iþsizlik sigortasý primleri ile Devlet payý iade edilmez.
Ýþsizlik sigortasýna iþverenlerce ödenen primler kazancýn tespitinde gider olarak kabul edilir, sigortalýlarca ödenen primler de gerçek ücretin hesaplanmasýnda gelir vergisi matrahýndan indirilir.
Ýþsizlik ödeneðinde yüzde 80 sorunu var
Ýþ sözleþmesinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalýþmýþ olanlardan, son üç yýl içinde;
a) 600 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan sigortalý iþsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan sigortalý iþsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan sigortalý iþsizlere 300 gün,
Süre ile iþsizlik ödeneði verilmektedir.
Ýþte burada hem 600 gün þartý, hem de son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalýþmýþ olma þartlarý iþsizlik ödeneðinden faydalanma imkanlarýný azaltmaktadýr bu hususta da bir deðiþiklik yapýlmasý talebi bulunmaktadýr.
Günlük iþsizlik ödeneði, sigortalýnýn son dört aylýk prime esas kazançlarý dikkate alýnarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancýnýn yüzde kýrkýdýr.
Bu þekilde hesaplanan iþsizlik ödeneði miktarý, aylýk asgari ücretin brüt tutarýnýn yüzde seksenini geçememektedir.
01.01.2016-31.12.2016 dönemi için 1.647,00 TL asgari ücret üzerinden aylýk iþsizlik ödeneði tutarý en az 658,80 TL ve en yüksek tutar ise 1.317,60 TL olarak uygulanacaktýr. Bu tutarlardan binde 7,59 oranýnda damga vergisi kesintisi yapýlarak ödeme gerçekleþtirilmektedir. 10 bin TL brüt ücreti olan da, 3 bin TL olan da ayný tutarda iþsizlik ödeneði alýyor.
Ýþte iþsizlik ödeneðinin bu þekilde uygulanmasý da yüksek ücretli çalýþanlarý zor durumda býrakýyor. Burada ki tutarýnda en azýndan asgari ücretin 1,5 katý olarak uygulanmasý yönünde beklenti olduðunu söylemeliyiz.
