Avrupa’da geçen yýl Euro krizi vardý... Euro dayanacak mý, kimler Euro’dan çýkmak zorunda kalacak... bunlar soruluyordu. Sonra Avrupa Merkez Bankasý (AMB) baþkaný Draghi çýktý, Spagetti Kovboylarý usulünde -Euro’nun kýlýna dokunan, karþýsýnda beni bulur- dedi... Piyasa da buna inanmýþ göründü.
Batýk ülkelerin borçlarýný AMB’nin üzerine yazar gibi yaptýlar, çoðunu da halýnýn altýna süpürdüler... Halýnýn altýnda da yer yok, ama þimdilik görünürde sorun yok.
Hâlâ birisinin -yani piyasanýn ‘çek bakalým silahýný, sen nasýl kovboymuþsun’ demesi mümkün ve o zaman da Spagetti Kovboy’un marifeti görülecek. Ama o zamana dek durum idare edilecek. Ve ‘herþey normalmiþ gibi’ davranýlacak.
‘Euro ülkelerinde herþey normal’ masalý sürüyor. Euro saadet zincirinde kopma belki önlendi, ama krize ilaç olarak dayatýlan kemer sýkma, Avrupa ekonomilerini durgunluða itti. Ýþsizlik dayanýlmaz boyutta ve Euro ekonomileri hâlâ daralmada... Daralan, resesyondaki ekonominin nasýl -normal- olduðunu sormak gerekir.
Piyasa, Euro Bölgesi’ndeki daralmanýn bu yýl da süreceðini tahmin ediyor. Resmi kanat ve dahi AMB Baþkaný Draghi -Daralma bu yýl biter- diyor... Olacaðý þu: Ekonomiyi daraltýp sonra bir kazara yüzde 0.1 büyüme yazýp, -yaþasýn daralma bitti- diye zafer ilan edecekler... O büyümeyi de yaparsa, Almanya yapacak... Almanya’nýn þahsi büyümesinin Ýspanya ya da Ýtalya’ya ne faydasý olacaksa, o kadar olacak... Ayrýca da 0.1’lik büyüme olmazsa, bir yaptýrýmý, cezasý yok. Resmi kanat -tuh yanýlmýþýz, nasýl yazýk oldu- diye üzülmüþ görünecek, AMB Almanya izin verirse belki faiz indirecek, o kadar. Piyasa ise zaten o büyümenin de olmayacaðýný düþünüyor.
Avrupa’da iþsizlik tavanda. Euro Bölgesi ortalamasý yüzde 12. AB’deki 27 ülkede ise 26 milyon iþsiz var. Gençlerdeki isþizlik daha da aðýr: En az yüzde 24. Krizin vurduðu Ýspanya, Portekiz, Ýtalya, Yunanistan ve Güney Kýbrýs’ta iþsizlik rakamlarý kýrmýzý noktada. Ýspanya’da dört kiþiden biri ve 15-24 yaþ grubunda iki kiþiden biri iþsiz. Diðer ülkelerde oranlar buna yakýn.
Yunanistan’da da dört kiþiden biri iþsiz görünüyor, ama Yunan istatistiklerine güven olmadýðýndan, bu oran daha yüksek. Yunanistan’da halk yakacak odun bulmak için ormanlarý kesmeye baþladý. Yunanistan’da büyük bir aðaç kesimi baþladý, millet kaçak kesim odunla ýsýnmaya çalýþýyor... Ýtalya’da resmi iþsizlik yüzde 11. Ýþ aramaktan vazgeçenleri katýnca, dört kiþiden biri iþsiz. Ýtalyanlar henüz aðaç kesmeye baþlamadý.
Ýþsizlere sigorta ve maaþ vermesiyle meþhur AB’de bu denizin de sonu geldi. ‘Refah Devleti’ kavramý artýk ansiklopedilerde kaldý... Ýspanya, sosyal güvenlik fonlarýyla kendi hazine kaðýdýný satýn alýyor. Fonda para bitmek üzere. Onlarýn savunmasý da -kendi ülkemize yatýrým yapýyoruz- þeklinde... Hazine kaðýtlarýna bir hal olursa, Sosyal Güvenlik sistemi de batacak. Öte yanda bir teselli var: Hazine’ye bir hal olursa Sosyal Güvenlik’in batmasý ya da batmamasý bir anlam taþýmýyor, hepsi ayný gemideler...
Bu ortamda Avrupa Merkez Bankasý Baþkaný Draghi -Ýstihdam bizim görevimiz deðil- diyebiliyor. Daha geçen hafta bu vecizeyi çýkarttý: ‘Tam istihdam, görev tanýmýmýzda deðil’... Bu kaðýt üzerinde doðru. AMB’ye Almanya’dan mülhem sadece -enflasyonu düþürme- görevi verildi. Eh, daralan ekonomide enflasyon da olmayýnca, görev baþarýyla ifa edilmekte... Hoþ, enflasyon görevi verilse de þu durumda AMB’nin yapacaðý birþey yok. Araba yokuþ aþaðý gidiyor, Draghi de ‘direksiyondaymýþ’ rolü yapýyor. Olan, biten hep zaman kazanma, erteleme, öteleme. Çözüm? Yok.
Rol icabý süren kriz yönetiminin sokaktaki etkisi ise gerçek. Avrupa’da iþsizlik ve huzursuzluk artýyor. Huzursuzluk siyasete yansýyor. Ýngiltere ve Ýspanya baþta, çoðu ülkede AB karþýtý partiler yükseliþte. Ýtalya’da Monti-Berlusconi çekiþmesi bir anlamda Almanya-Serbest Ýtalya çekiþmesi. Berlusconi’yi beðenmeyenler için: Bu iþsizlik ve kriz Ýtalya’da çok daha radikal ve sevimsiz bir lider de çýkarabilir. Bunlar hep zamana baðlý.
Þimdilik AMB’nin kontrolde olduðunu varsayýp, siyasi geliþmeleri ve sokaðý izlemek gerekiyor. Bu ortamda Euro yine dolara karþý yükselebilir, ama kur yükseliþi Avrupa’nýn düzelmesinden deðil, AMB’nin krizi dondurmasýndan ve FED’in dolarý düþük tutma çabasýndan. Bu gidiþle yýl içinde Euro’yu 1.44’te gören tahminler de var. Bu kur, Euro Bölgesi’nin süper düzeldiðini deðil, resesyonun ve reel ekonominin durduðunu, donduðunu, ABD’de ise düþük dolarla yürüdüðünü gösterecek. Donan her nesneyi çözecek bir güneþ vardýr.
twitter.com/selimatalayny
