Türkiye’de en son uygulamaya giren sigorta kolu iþsizlik sigortasýdýr.
Ýþsizlik sigortasý zorunludur. SGK ’lý olarak (4/a) çalýþmaya baþlayanlar (sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalýþan emekliler hariç) iþe baþladýklarý tarihten itibaren iþsizlik sigortasýna tabi olurlar. Sigortalýlýðýn baþlamasýyla birlikte, sigortalýlar ile bunlarýn iþverenlerinin sigorta hak ve yükümlülükleri de iþlemeye baþlar. Ýþveren tarafýndan geçici görevle yabancý ülkeye gönderilen sigortalýlarýn hak ve yükümlülükleri bu görevi yaptýklarý sürece devam eder.
Sigortalý iþsizlere Kanunda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde, ÝÞKUR tarafýndan aþaðýda belirtilen ödemeler yapýlýr ve hizmetler saðlanýr;
a) Ýþsizlik ödeneði,
b) 5510 Sayýlý Kanun gereði ödenecek sigorta primleri,
c) Yeni bir iþ bulma,
d) Aktif iþgücü hizmetleri kapsamýnda kurs ve programlar.
Ýþsizlik ödeneði, daha önce bir iþyerinde çalýþmýþ ve çeþitli nedenlerle iþsiz kalan bireylerin gelir kaybýný gidermek amacýyla iþsizlik fonundan ödenen bir ödenek olup zorunluk iþsizlik sigortasýnýn kapsamýnda verilmektedir.
Ýþsizlik ödeneðinden yararlanabilmek için iþçinin üç þartý yerine getirmesi gerekmektedir. Bunlar; belli bir süre prim ödeme (son üç yýl içerisinde 600 gün prim ödenmiþ olmasý), iþten ayrýlmadan önceki 120 gün hizmet akdine tabi olma ve iþten ayrýlma nedeninin iþsizlik ödeneðine hak kazandýracak þekilde sonlandýrýlmasýdýr.
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son üç yýl içinde;
a) 600 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan sigortalý iþsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan sigortalý iþsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan sigortalý iþsizlere 300 gündür.
Ýþsizlik ödeneði süresi, en az 6 ay, en çok 10 ay süreyle verilmektedir.
Ýþsizlik ödeneðine hak kazanabilmek için iþsizliðin nedeninin haklý bir gerekçe olmayan iradeye baðlý olmamasý gerekir. Genel bir ifadeyle iþçinin istifa etmesi gibi veya kendisine haklý nedenle fesih yetkisi vermeyen bir durumun olmamasý gerekir. Bu anlamda uygulamada iþçinin iþten ayrýlma nedenine bakýlarak iþsizlik ödeneðine hak kazanýp kazanmadýðý kontrol edilmektedir. Böyle bir durumda ise kontrol mekanizmasý iþten ayrýlýþ nedeni için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafýndan belirlenen iþten çýkýþ kodlarýna göre iþlemektedir.
Ýþsizlik ödeneðine hak kazanabilmek için ön koþullardan biri de iþten ayrýlma tarihindeki son 120 içerisinde herhangi bir þekilde kesintisiz çalýþmýþ olmalýdýr
Ýþsizlik ödeneði günlük olarak hesaplanmaktadýr. Buna göre sigortalýnýn iþten ayrýldýðý tarihten önceki dört ayda prime esas kazançlarý dikkate alýnarak günlük ortalama brüt kazancýnýn yüzde kýrký kadar iþsizlik ödeneði hesaplanýr. Ýþsizlik ödeneðinin aylýk miktarý brüt asgari ücretin %80 ini geçemez. 2019 yýlýnda geçerli olan asgari ücret 2.558,40 TL olduðundan aylýk iþsizlik ödeneði tutarý en az 1.023,36 TL ve en yüksek tutar ise 2.046,72 TL olacaktýr.
