Gazete köþelerimizde hep çok makro sorunlarý tartýþýyoruz.
Cari açýk, büyüme, AB’nin borç krizi, Cumhurbaþkanlýðý, Uludere, kürtaj, kürt sorunu, vs.
Bunlar gerçekten çok yaþamsal sorunlar ama bunlarý tartýþýrken bazen burnumuzun dibindeki meseleleri, insanlarý atlýyoruz.
Bugünkü yazýmý Ýstanbul taksilerine, taksicilerine ayýrmak istiyorum.
Bendeniz Ýstanbul’da çok taksiye binen biriyim; malum, taksiye bindiðinizde taksici arkadaþla ya siyaset konuþulur ya da Ýstanbul trafiði ve taksicilerin sorunlarý.
Ýstanbul taksi piyasasý gerçekten ilginç, ilginç olduðu kadar da sýkýntýlý bir piyasa.
Sýkýntýnýn kökeninde Ýstanbul taksi piyasasýnýn tipik bir tekelci piyasa olmasý yatýyor.
Ýstanbul sokaklarýnda, korsan taksiler hariç yaklaþýk 18 bin taksi dolaþýyor her saniye.
Baþka bir ifadeyle, 18 bin taksicilik hizmeti üreten araba (firma) var ama piyasa hala çok tipik bir tekelci piyasa çünkü piyasaya devlet tarafýndan uygulanan çok sýký giriþ yasaklarý var.
Ýstanbul, malum, dünyanýn en büyük, nüfusu en hýzlý artan kentlerinden biri.
Gelir düzeyinin de hýzla artýþý taksi hizmetine olan talebi de her geçen gün arttýrýyor.
Ancak, ilginç bir biçimde Ýstanbul’da artan talebe raðmen taksi arzý bir türlü artmýyor.
Artmýyor derken, tabiat boþluk sevmez, korsan taksiler boþluðu hemen dolduruyorlar, bunu da unutmayalým.
Korsan taksicilik ortaya çýkan yegane mesele olsa aðzýmý açmayacaðým ama ortada çok daha büyük sorunlar var.
Yukarýda belirttiðim gibi, çeþitli nedenlerden büyük ölçüde artan talebe raðmen yanýlmýyorsam 1991 senesinden günümüze Ýstanbul’da taksi plaka sayýsý sabit.
Devlet yeni plaka ihalesi açmýyor ve bu durumun sonucu olarak bugün bir taksi plakasýnýn deðeri 900 bin TL’nin üzerinde yani bir milyona yakýn.
18 bin olan plaka sayýsýný bir milyon TL ile çarparsanýz karþýnýza 18 milyar TL gibi muazzam bir büyüklük çýkýyor; baþka bir ifadeyle de yaklaþýk on milyar ABD dolarý.
On milyar ABD dolarýna eþit plaka stokunu kim elinde tutuyor?
Plakalar tek tek taksici esnafýna ait olsa itirazýmýz az olacak.
Az olacak diyorum zira bir kez, mesela yirmi sene önce bir plaka edinmiþ iseniz, elinizde sattýðýnýz zaman size bir milyon TL getirecek bir emeklilik ikramiyeniz ya da tasarrufunuz var demektir.
Bugün hangi çalýþan bir milyon TL emeklilik ikramiyesi alýyor, ya da kimin bir köþede bir milyon tasarrufu var?
Ýþin en vahim tarafý ise bu plaka servetinin (on milyar dolar) çok az sayýda elde toplanmýþ olmasý.
Eskiden bu iþ Aksaray, Laleli taraflarýnda dönerdi, þimdilerde galiba araba galerileri ve merhum Laleli kralýnýn damatlarý milyar dolarlýk plaka stoklarýyla iþ (!) yapýyorlar.
Devlet neden yeni bir taksi plaka ihalesi açýp bu korkunç rantý azaltmýyor?
Bu plaka ticaretini yapanlar acaba ne kadar vergi veriyorlar?
Gariban taksi esnafý bütün gün Ýstanbul trafiðinde direksiyon sallýyor, plakasýný kiralayan birileri ayda taksiciden en az dört bin lira rant alýyor; plakanýn her geçen gün artan deðeri ise iþin cabasý.
Rant rantý doðuruyor, havaalanlarýnda çok büyük hava paralarýna giriþ haklarý satýlýyor; havaalanlarý da yegane rant kapýsý deðil, bunu da belirtelim.
Yine konuyu askere getirdin demeyin ama 12 Eylül günlerinde bu plaka iþinin baþýna geçirilen bir albay kendi hemþehrilerine plakalar daðýtmýþ, olaðanüstü rantlarýn doðmasýna neden olmuþ idi.
12 Eylül’de albayýmýzdan plakayý kapan bir hemþehrinin bugün kýlýný kýpýrdatmadan aylýk dört bin liralýk geliri (akým) ve bir milyonluk bir serveti (stok) var.
Bu plaka iþi çok ilginç deðil mi?
twitter.com/KarakasEser
