Ýþçi ve iþveren arasýnda çeþitli nedenlerle anlaþmazlýklar oluþmasý ve iþ sözleþmesinin feshedilmesi halinde, iþ güvencesi kapsamýndaki iþçi iþe iade davasý açarak iþine geri dönebilmektedir. Otuz veya daha fazla iþçi çalýþtýran iþyerlerinde en az altý aylýk kýdemi olan iþçinin belirsiz süreli iþ sözleþmesini fesheden iþveren, iþçinin yetersizliðinden veya iþçinin davranýþlarýndan ya da iþletmenin, iþyerinin veya iþin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadýr.
Geçerli nedenler iþçinin þahsýndan veya davranýþýndan veyahut iþyeri gereklerinden kaynaklanan durumlardýr. Ýþçinin yeterliliði veya davranýþlarýndan kaynaklanan geçerli sebepler, iþyerinde iþin görülmesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen, iþçinin iþ sözleþmesine veya iþyeri kurallarýna aykýrý sebepler olarak belirtilebilir.
Ýþ Kanunu’nda geçerli nedenlerin örneklerine yer verilmemiþ; ancak, hangi hususlarýn fesih için geçerli olmayacaðý belirtilmiþtir. Buna göre, özellikle aþaðýdaki hususlar fesih için geçerli bir sebep oluþturmaz:
- Sendika üyeliði veya çalýþma saatleri dýþýnda veya iþverenin rýzasý ile çalýþma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katýlmak.
- Ýþyeri sendika temsilciliði yapmak.
- Mevzuattan veya sözleþmeden doðan haklarýný takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için iþveren aleyhine idari veya adli makamlara baþvurmak veya bu hususta baþlatýlmýþ sürece katýlmak.
- Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doðum, din, siyasi görüþ ve benzeri nedenler.
- Kadýn iþçilerin çalýþtýrýlmasýnýn yasak olduðu doðumdan önce sekiz ve doðumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltý haftalýk sürelerde iþe gelmemek.
- Hastalýk veya kaza nedeniyle 25. maddenin (I) numaralý bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde (bildirim önelleri artý 6 hafta) iþe geçici devamsýzlýk.
Geçersiz nedenler sadece kanunda belirtilenlerle sýnýrlý deðildir. Þüphesiz bunlarýn haricinde de hakkaniyet ve mevzuat ölçüsünde diðer baþkaca nedenlerin de geçersiz neden olarak kabulü mümkündür.
Ýþçinin mevzuattan/ sözleþmeden doðan haklarýnýn ödenmesi açýsýndan iþveren aleyhine adli/idari makamlara baþvuruda bulunmasý (Savcýlýk/Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý gibi) veya bu konuda daha önce açýlmýþ olan sürece katýlmasý (tanýklýk gibi) da iþverenin iþ sözleþmesini feshetmesi açýsýndan geçerli bir neden oluþturmayacaktýr.
Ýþveren çalýþanlarý arasýnda ayrýmcýlýk yapamaz. Eþit davranma ilkesi, iþverenin hangi þart olursa olsunlar tüm iþçilerine her bakýmdan eþit davranmasýný ifade etmez. Eþitlik ilkesi ayný durumda olan iþçiler yönünden geçerlidir.
Kadýn iþçilerin doðumdan önce sekiz ve doðumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltý haftalýk süre için çalýþtýrýlmamalarý gerekmektedir. Kadýn iþçilerin çalýþtýrýlmasýnýn yasak olduðu bu sürelerde iþe gelmemeleri fesih için geçerli neden deðildir.
Yine, iþyerinin devri iþ sözleþmesinin feshi için geçerli neden olarak ortaya çýkmaz. Ýþçi, sýrf iþyerinin devrini gerekçe göstererek, önceki iþverenden kýdem tazminatý talep edemeyecektir.
Özellikle iþe iade davalarý sonucunda ödenmesi gereken boþta geçen süre ücreti ile iþe baþlatmama tazminatlarýnýn yüksek oranda olduðu dikkate alýnarak, fesih süreçlerinin daha dikkatli yapýlmasý, iþ sözleþmesi feshinde keyfilikten kaçýnýlmasý ve kurumsal düþünülmesi her zaman daha doðru olacaktýr.
