Ýþ hayatýnda, iþçi ve iþverenin iþletmedeki üretim ve hizmete odaklanmasý, iþletmenin devamýný saðlayacak þekilde çalýþýlmasý büyük bir önem taþýyor. Elbette bu da her zaman iþ barýþý içerisinde olmalýdýr.
Bazen çalýþanlarýn kariyer beklentisi, bazen özel ve ailevi nedenler ile bazen de baþka kiþisel nedenlerle iþ iliþkisinin devam etmediði sýk görülen bir gerçektir. Ýþte bu durumlarda çalýþan istifa ederek ayrýlabildiði gibi, bazen de iþveren ekonomik sebepler veya çalýþanýn kusuru gibi nedenlerden dolayý iþ sözleþmesini fesih yoluna gidebilmektedir.
Genel olarak iþ sözleþmesini fesih hakký, karþý tarafa yöneltilmesi gereken tek taraflý bir irade beyaný ile iþ sözleþmesini derhal veya belirli bir sürenin geçmesiyle ortadan kaldýrabilme yetkisi veren, bozucu yenilik doðuran bir haktýr. Ýþçinin haklý nedenle iþ sözleþmesini derhal feshi 4857 Sayýlý Ýþ Kanunu’nun 24'üncü maddesinde düzenlenmiþtir. Yasada iþçinin istifasý özel olarak düzenlenmiþ deðildir.
Ýþçinin haklý bir nedene dayanmadan ve bildirim öneli tanýmaksýzýn iþ sözleþmesini feshi, istifa olarak deðerlendirilmelidir. Ýstifa iradesinin karþý tarafa ulaþmasýyla birlikte iþ iliþkisi sona erer. Ýstifanýn iþverence kabulü zorunlu deðilse de iþverence dilekçenin iþleme konulmamýþ olmasý ve iþçinin de iþyerinde çalýþmaya devam etmesi halinde gerçek bir istifadan söz edilemez. Bununla birlikte istifaya raðmen taraflarýn belirli bir süre daha çalýþma yönünde iradelerinin birleþmesi halinde, kararlaþtýrýlan sürenin sonunda iþ sözleþmesinin ikale yoluyla sona erdiði kabul edilmelidir.
Ýstifa gibi hukuktaki birçok hakkýn sakatlýða uðramadan kullanýlmasý gerekir. Ýþçinin istifa dilekçesindeki iradesinin fesada uðratýlmasý da sýkça karþýlaþýlan bir durumdur. Ýþverenin tazminatlarýn derhal ödeneceði sözünü vermek ve benzeri baskýlarla iþçiden yazýlý istifa dilekçesi vermesini talep etmesi ve iþçinin buna uymasý halinde, gerçek bir istifa iradesinden söz edilemez. Bu halde feshin iþverence gerçekleþtirildiði kabul edilmelidir.
Ýþverenin baský uygulamasý sonucu düzenlenen istifa dilekçesine deðer verilemez. Bu durumlarda genel olarak feshin iþverence gerçekleþtirildiði, bununla birlikte iþveren feshinin haklý olup olmadýðýnýn deðerlendirilmesi gerektiði kabul edilmektedir.
Ýþçinin haklý nedenle derhal fesih nedenleri mevcut olduðu ve buna uygun biçimde bir fesih yoluna gideceði sýrada, iradesi fesada uðratýlarak iþverence istifa dilekçesi alýnmasý durumunda da istifaya geçerlilik tanýnmasý doðru olmaz. Bu durumda iþçinin haklý olarak sözleþmeyi feshettiði sonucuna varýlmaktadýr.
Ýstifa belgesine dayanýlmakla birlikte, iþçiye ihbar ve kýdem tazminatlarýnýn ödenmiþ olmasý, Türkiye Ýþ Kurumuna yapýlan bildirimde iþveren feshinden söz edilmesi gibi çeliþkili durumlarda, her bir somut olay yönünden bu çeliþkinin istifanýn geçerliliðine etkisinin deðerlendirilmesi gerekir.
Ýstifa belgesindeki ifadenin genel bir içerik taþýmasý durumunda, iþçinin dava dilekçesinde somut sebepleri belirtmesinde hukuka aykýrý bir yön bulunmamaktadýr. Bu halde de istifanýn ardýndaki gerçek durum araþtýrýlmaktadýr.
Normal þartlarda iþ sözleþmesinin istifa ile sona ermesi halinde, iþçinin iþ güvencesi hükümlerinden yararlanmasý mümkün olmadýðý gibi, ihbar ve kýdem tazminatlarýna da hak kazanamaz.
Ancak, 15 yýl sigortalýlýk süresi ve 3600 gün sayýsýný tamamlayýp emeklilik yaþý bekleyenlere kýdem tazminatý alarak ayrýlmak hakký verilmektedir.
Ýstifa halinde dahi iþçiye kýdem tazminatý ödeneceðini öngören sözleþme hükümleri ile iþyeri uygulamalarý, 4857 Sayýlý Yasa’ya göre geçerli olup, bu halde kýdem tazminatý 1475 Sayýlý Yasa’nýn 14’üncü maddesine göre hesaplanmalý ve anýlan maddedeki kýdem tazminatý tavaný gözetilmelidir. Belirtmek gerekir ki, sözü edilen yasada düzenlenen kýdem tazminatý tavaný mutlak emredici niteliktedir.
Yargýtay da bir kararýnda (Y. 22.HD. Esas Numarasý: 2015/13679, Karar Numarasý: 2016/19389, Karar Tarihi: 27.06.2016) “Ýþçinin 1. dönem çalýþmasý sonrasýnda verdiði istifa dilekçesinin gerçeði yansýtmadýðý, iþçinin iþ sözleþmesi devam ederken istifa edip, dört gün sonra tekrar ayný yerde iþe baþlamasý, hayatýn olaðan akýþýna aykýrý olup davacý ve tanýklar tarafýndan çalýþmanýn kesintisiz olduðu iddia edilmiþ olmasý karþýsýnda, iþyerinde boþ kaðýtlara imza attýðý, bu durumun tanýklar tarafýndan doðrulandýðý, ayrýca iþçinin fazla çalýþma ücreti ödenmediði için isitfa ettiði ve tüm dönem için iþçinin fazla çalýþmasýnýn olduðu ispat edilmiþ olmasý karþýsýnda, iþçinin kýdem tazminatý talebinin kabulü gerekirken yazýlý þekilde ret kararý verilmesi bozmayý gerektirmiþtir” þeklinde hükmederek, bu iradenin sakatlanmasýný araþtýrmaktadýr.
