Kýdem tazminatý, özellikle fon tartýþmalarýyla birlikte gündemdeki yoðun yerini koruyor. Fon ile birlikte her ne kadar yeknesaklýk saðlanacak ve herkesin bu hakka eriþimi mümkün olabilecekse de, halen yürürlükte olan mevcut düzenlemede iþçi ve iþveren arasýndaki anlaþmazlýklar da devam ediyor. Kýdem tazminatýnda 10 yýllýk zaman aþýmý süresi vardýr. Bu da anlaþmazlýklarýn çözümünde büyük sýkýntý yaþanmasýna neden olmaktadýr. Özellikle son günlerde istifa edenlerin kýdem tazminatý alýp almayacaklarý tartýþýlýyor. Uygulama da esasen istifa edenler kýdem tazminatýna hak kazanamazken, 15 yýl ve 3600 gün sayýsýný doldurup yaþýný bekleyenler kýdem tazminatý alabilmektedir.
Tavan var!
Ýþçinin iþe baþladýðý tarihten itibaren hizmet akdinin devamý süresince her geçen tam yýl için iþverence iþçiye 30 günlük ücreti tutarýnda kýdem tazminatý ödenmektedir. Bir yýldan artan süreler için de ayný oran üzerinden ödeme yapýlmaktadýr.
1475 sayýlý Ýþ Kanunu, ödenecek kýdem tazminatýnýn bir yýllýk miktarýný en yüksek devlet memuruna (Baþbakanlýk Müsteþarý) ödenen bir yýllýk emeklilik ikramiyesi tutarý ile sýnýrlandýrmýþtýr. Memur maaþ katsayýsýna baðlý olan kýdem tazminatý tavan oraný sürekli deðiþmektedir. 1/1/2016 tarihinden itibaren iþçilere ödenecek kýdem tazminatýnýn yýllýk tavaný olan 4.092,53 TL’nin üzerinde ücret alýnmasý halinde en fazla her bir yýllýk çalýþmasý için bu tutar üzerinde kýdem tazminatý ödenebilecektir.
Yaþ bekleyene ödenir mi?
Mevcut kýdem tazminatý düzenlemesinde, yaþ dýþýndaki diðer emeklilik þartlarýný tamamlayan kiþiler, kýdem tazminatý alarak iþyerinden ayrýlma hakkýna sahiptir. Ýþ Kanunu’nda belirtilen (ve kýdem tazminatýna hak kazanýlan) nedenlerden biriyle iþ sözleþmesinin sona ermesi halinde en az bir yýllýk kýdemin bulunmasý durumunda iþçinin iþe baþladýðý tarihten itibaren hizmet akdinin devamý süresince her geçen tam yýl için iþverence iþçiye 30 günlük ücreti tutarýnda kýdem tazminatý ödenir.
Bir yýldan artan süreler için de ayný oran üzerinden ödeme yapýlýr. Kýdem tazminatý ödenmesi gereken koþullardan birisi de, 08.09.1999 tarihinden önce çalýþmaya baþlayanlar için aylýða hak kazanma koþullarýndan yaþ dýþýnda en az 15 yýllýk sigortalýlýk süresi ve 3600 prim ödeme gün sayýsý koþullarýný, 08.09.1999 tarihinden sonra çalýþmaya baþlayanlar için ise 60’ýncý maddesinin birinci fýkrasýnýn (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaþ koþulu dýþýnda kalan sigortalýlýk süresi ile prim ödeme gün sayýsý koþullarýný yerine getirdiklerinde kýdem tazminatý alabilir yazýsý verilmektedir. SGK tarafýndan, 8.9.1999 öncesi sigortalý olanlardan, 15 yýl ve 3600 gün sayýsýný doldurup yaþýný beklediðinize iliþkin ‘Kýdem Tazminatý Alabilir’ yazýsý verilmiþse, kýdem tazminatýnýzý alýnabiliyor. Yani, sigortalýlýk süresini ve pirim ödeme gün sayýsýný tamamlayan iþçi, yaþ koþulu sebebiyle emeklilik hakkýný kazanamamýþ olsa da, anýlan bent gerekçe gösterilmek suretiyle iþyerinden ayrýlabilecek ve kýdem tazminatýna hak kazanabilecektir. Ýþçinin iþyerinden ayrýlmasýnýn yaþ hariç emekliliðe dair diðer kriterleri tamamlamasý üzerine çalýþmasýný sonlandýrmasý þeklinde geliþmesi ve bu durumu iþverene bildirmesi gerekir.
Kýdem tazminatý alan çalýþabilir mi?
“Kýdem Tazminatý Alabilir” yazýsýný almak suretiyle iþyerinden ayrýlanlar baþka bir iþyerinde çalýþmaya baþlayabiliyor. Ýþçinin emeklilik nedeni ile iþ sözleþmesini feshetmesinden kýsa bir süre sonra, yeniden çalýþmasýný gerektirecek durumlar ortaya çýkabileceði gibi iþçinin bu hakkýný kendisi için daha olumlu sonuçlar doðurabileceðini düþündüðü bir baþka iþyerinde çalýþma amacý ile de kullanmasý mümkündür.
Özetle, kiþinin, yeniden çalýþmaya baþlamasýný yasaklayan kanuni bir düzenleme bulunmadýðýndan, emekli olduktan kýsa bir süre sonra baþka bir iþte çalýþmaya baþlamasý kiþiye kanunen tanýnmýþ bu hakký ortadan kaldýrmadýðý gibi Anayasal bir hak olan çalýþma hakkýnýn kullanýlmýþ olmasýnýn hakkýn kötüye kullanýlmasý þeklinde yorumlanmasý mümkün olmuyor. Ancak, deðerlendirmemize göre, her hakkýn olduðu gibi, bu hakkýn da iyi niyetle kullanýlmasý gerekiyor. Gerçekten de, baþka bir iþyerinde çalýþmak ü zere iþten ayrýlacak kiþinin, bu yazýyý alabileceði için kýdem tazminatý alarak iþyerinden ayrýlmasý iyi niyet kurallarý içerisinde sayýlmamalýdýr. Bu anlamdaki irade, istifa niteliðinde sayýlmalýdýr. Aksi halde, 8.9.1999 tarihinden önce sigortalý olan herkesin, tüm iþyerlerinden kýdem tazminatý alarak ayrýlma hakký bulunuyor. Çünkü yasal olarak 15 yýl 3600 gün gerekçesi ile sýnýrlý bir kullaným hakký yok. Bu yazýyý dilediði zaman ve istediði iþyerine karþý sunabiliyor.
