Zaman zaman iþçinin talebi, iþyerinde üretime ara verilmesi veya ekonomik gerekçelerle ücretsiz izin uygulamasý yapýlmaktadýr.
Ücretsiz izin, iþçinin ve iþverenin karþýlýklý anlaþmasý sonucunda hayata geçirilecek bir uygulamadýr.
Ücretsiz izin, esas itibariyle bu talebin iþçiden gelmesi ve iþverenin de bu talebi onaylamasýyla söz konusu olabilecektir.
Dolayýsýyla ücretsiz izin sürecinde iþçinin iþ görme edimini, iþverenin ise ücret ödeme yükümlülüðünü yerine getirmesine gerek bulunmamaktadýr. Bu karþýn iþçinin sadakat borcu ve rekabet etmeme borcu devam etmektedir.
Ücretsiz izin almak isteyen iþçinin, iþverene yazýlý olarak baþvurmasý ve iþverenin yazýlý dilekçeyi iþçinin özlük dosyasýnda muhafaza etmesi sürecin kanýtlanabilirliði açýsýndan önem arz etmektedir.
Ýþ Hukuku'nda ücretsiz izin uygulamasýnýn üst sýnýrý belirtilmemiþtir. Diðer bir anlatýmla, iþçinin ne kadar süreyle ücretsiz izin talep edebileceði ve iþverenin ne kadar süreyle ücretsiz izni onaylayacaðý, iþçi ve iþverenin anlaþmasýna baðlý olarak deðiþmektedir.
Ýþçi lehine yorum ilkesi gözetilerek, iþçinin haftanýn bir günü ücretsiz izin almasý hafta tatili hakkýný etkilemeyecek, ilgili bir gün için çalýþmýþ gibi deðerlendirilecektir. Bu husus 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 46'ncý maddesinde hüküm altýna alýnmýþtýr: "c) Bir haftalýk süre içinde kalmak üzere iþveren tarafýndan verilen diðer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalýk ve dinlenme izinleri" çalýþýlmýþ gibi hesaba katýlmaktadýr. Nihayetinde bir gün ücretsiz izin hafta tatili açýsýndan çalýþýlmýþ gibi sayýlacaktýr. Fakat bu konuda farklý görüþler bulunduðunu ifade etmek gerekir.
Ancak iþverenin tek taraflarý olarak iþçiyi ücretsiz izne göndermesi iþ hukuku bakýmýndan doðru bir uygulama deðildir.
Ýþveren tarafýndan iþçinin tek taraflý ücretsiz izne çýkarýlmasý Yargýtay içtihatlarýna göre iþveren feshi olarak kabul edilmektedir.
Dolayýsýyla çalýþanlarýn kabulü olmadan iþveren tarafýndan tek taraflý iradesi ile çalýþanlarý ücretsiz izne çýkartýlmasý halinde; kýdem tazminatý, ihbar tazminatý, bakiye yýllýk izin ücreti ödenmesi gerekecektir.
Ayný zamanda iþçinin iþe iade davasý açma hakkýnýn saklý olduðu unutulmamalýdýr.
Ek olarak, çalýþan ücretsiz izin günlerine ait ücret farklarýný talep edebilecektir. Dolayýsýyla ay baþýna iki asgari ücret idari para cezasý ve asgari ücret desteðinin iptali riskleri gündeme gelecektir.
Yargýtay'ýn örnek kararýnda iþverenin tek taraflý olarak iþçiyi ücretsiz izne göndermesinin, iþveren tarafýndan yapýlan fesih olduðu ifade edilmektedir.
"Fesih bildiriminde "fesih" sözcüðünün bulunmasý gerekmez. Fesih iradesini ortaya koyan ifadelerle eylemli olarak iþe devam etmeme hali birleþirse bunun fesih anlamýna geldiði kabul edilmelidir. Bazen fesih iþverenin olumsuz bir eylemi þeklinde de ortaya çýkabilir. Ýþçinin iþyerine alýnmamasý, otomatik geçiþ kartýna el konulmasý buna örnek olarak verilebilir. Yargýtay'a göre, iþverenin tek taraflý olarak ücretsiz izin uygulamasýna gitmesi halinde, bunu kabul etmeyen iþçi yönünden "iþverenin feshi" olarak deðerlendirilmektedir. Fesih bildiriminin yazýlý olarak yapýlmasý, 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 109. maddesinin bir sonucudur. Ancak yazýlý þekil þartý, geçerlilik koþulu olmayýp ispat þartýdýr." (YARGITAY 9. HUKUK DAÝRESÝ Esas Numarasý: 2017/15110, Karar Numarasý: 2020/2319, Karar Tarihi: 17.02.2020).
Nihayetinde, ücretsiz izin süreci, iþçiden gelen yazýlý talep doðrultusunda baþlatýlmalýdýr. Eðer iþveren bu talebi onaylarsa iþ sözleþmesi askýya alýnabilecektir.
Ücretsiz izin süreci iþverence tek taraflý olarak yürütülürse yukarýda sayýlý riskler gündeme gelecektir.
