Ýþ iliþkisinin devamlýlýðý ve iþletmelerde mal ve hizmet üretiminin devamlýlýðý büyük önem taþýmaktadýr.
Ancak bazen çalýþan veya bazen de iþverenler fesih yoluna gidebilmektedir.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 25'inci maddesinde "Ýþverenin Haklý Nedenle Derhal Fesih" yetkisi düzenlenmiþtir. Kanunun 25/II'nci madde hükümlerinde ise "Ahlak ve iyi niyet kurallarýna uymayan haller ve benzerleri" düzenlenmektedir.
Kanunun 25/II/a alt bendi iþçinin, "Ýþ sözleþmesi yapýldýðý sýrada bu sözleþmenin esaslý noktalarýndan biri için gerekli vasýflar veya þartlar kendisinde bulunmadýðý halde bunlarýn kendisinde bulunduðunu ileri sürerek yahut gerçeðe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek iþçinin iþvereni yanýltmasý." halinde iþverene haklý nedenle derhal fesih yetkisi veren hükmü ifade etmektedir.
Ýþ sözleþmesinin kuruluþ aþamasýnda yapýlan iþveren ve aday arasýndaki görüþmelerde, henüz sözleþme iliþkisinin gündeme gelmemesine raðmen, taraflar arasýnda edim yükümlülüklerinden baðýmsýz bir borç iliþkisinin meydana geldiði ve koruma (genel davranýþ) yükümlülüklerinin ortaya çýktýðý ifade edilebilir.
Dolayýsýyla taraflar bu yükümlülüklerine uygun davranarak, kusurlu bir davranýþ sergilememeli ve karþý tarafý herhangi bir zarara uðratacak tutum ortaya koymamalýdýr.
Bu kapsamda eðer aday iþçi, görüþmeler sýrasýnda sözleþmenin esaslý noktalarýndan biri hakkýnda iþvereni yanýltmýþsa, taraflar arasýnda kurulmuþ olan iþ sözleþmesi iþveren tarafýndan 4857/25/II/a bendi uyarýnca haklý nedenle derhal feshedebilir.
Ýþverenin yalnýzca gerçekle örtüþmeyen sözler söylenerek yanýltýlmasýnýn yanýnda, iþçinin sözleþmenin esaslý noktalarýndan birinde veya iþ için gerekli olan yetkinlikleri hakkýnda dürüstlük kuralýna aykýrý sözler söylemesi de bu madde kapsamýnda iþverene haklý nedenle derhal fesih yetkisi vermektedir.
Örneðin Yargýtay bir kararýnda, iþçinin iþyerine güvenlik görevlisi olarak girerken doldurduðu formda sabýka kaydýný gizlemesi iþverene haklý nedenle derhal fesih yetkisi vermektedir (Yargýtay 9. H.D. 22.01.1998, 19393/432).
Buna karþýn, iþ sözleþmesi kurulurken iþçinin örneðin, sendikaya üye olup olmadýðýna iliþkin soruya cevap vermemesi, iþe almada ayrýmcýlýk yapýlmamasýný düzenleyen 6356 sayýlý Sendikalar ve Toplu Ýþ Sözleþmesi Kanunu'nun 25. maddesinin 1. fýkrasý karþýsýnda iþvereni yanýltma durumu olarak sayýlmamaktadýr.
Ýþveren tarafýndan "Derhal fesih hakkýný kullanma süresi" Ýþ Kanunu'nun 26'ncý maddesinde hüküm altýndadýr.
"Ýþ Kanunu 24 ve 25 inci maddelerinde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarýna uymayan hallere dayanarak iþçi veya iþveren için tanýnmýþ olan sözleþmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeþit davranýþlarda bulunduðunu diðer tarafýn öðrendiði günden baþlayarak altý iþ günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleþmesinden itibaren bir yýl sonra kullanýlamaz. Ancak iþçinin olayda maddi çýkar saðlamasý halinde bir yýllýk süre uygulanmaz."
Bu kapsamda yanýltýlan iþverenin 6 iþ günü içerisinde haklý nedenle derhal fesih yetkisini kullanmasý mümkündür. Ancak 6 iþ günlük hak düþürücü süre geçtikten sonra iþverenin haklý nedenle fesih yetkisini kullanmasý mümkün olmayacaktýr.
Ýþverenin haklý nedenle derhal fesih yetkisi kullanmasý halinde iþçi þartlarý saðlamýþ olsa dahi kýdem tazminatýný hak etmeyecektir.
Ayrýca 25'inci madde ile derhal fesih hakký düzenlendiðinden, ihbar süresi gündeme gelmeyecektir. Ýhbar süresinin kullanýlmasýna gerek olmayan durumlarda ihbar tazminatýnýn da ödenmesine gerek yoktur.
Buna karþýn eðer iþçinin kullanmadýðý yýllýk ücretli izinleri bulunuyorsa, fesih ile birlikte yýllýk izin ücretinin ödenmesi gerekmektedir.
Yanýltan iþçinin iþ sözleþmesi feshedildiðinde iþten ayrýlýþ kodu "42 – Ýþ sözleþmesi yapýldýðý sýrada bu sözleþmenin esaslý noktalarýndan biri için gerekli vasýflar veya þartlar kendisinde bulunmadýðý halde bunlarýn kendisinde bulunduðunu ileri sürerek yahut gerçeðe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek iþçinin iþvereni yanýltmasý." olarak bildirilecektir.
Ýþ sözleþmesi 42 koduyla feshedilen iþçinin, iþsizlik ödeneðine baþvurma hakký da bulunmamaktadýr.
