Ýtalya da kendi tarihini unutup, baþka tarihlerle ilgilenen ülkelerden. Önce aynaya bakmalarý gerekir.
Ýtalya’nýn sömürgecilik dosyasýna neredeyse her yýl bakmak gerekiyor, çünkü her yýl yeni belgeler, eklerle Ýtalya dosyasý geniþliyor.
Sömürgecilik yarýþýna sonradan giren ve hep geride kalmanýn ezikliðini yaþayan Ýtalya, son yüzyýlýn en büyük katliamlarýný yapmýþtýr. Rönesans atýlýmý ve sanat katkýlarýyla bilinen Ýtalyanlar, 100 yýl önce de hesapta ayný sosyal doku içindeydiler. Ayný Ýtalyanlar 100 yýl önce Faþizmi icat edip, sömürgecilik oynayýp Afrika’da korkunç gaddarlýkla katliamlar yaptýlar. Ne kadar çok sivil, kadýn, çocuk öldürürlerse, o kadar baþarýlý olacaklarýna inanacak kadar çýlgýnlaþmýþlardý.
Zamanýn Ýtalyan gazeteleri ‘Afrika’da imparatorluðumuz olmazsa, büyük güç olamayýz’ yazýlarý yazmaktaydý. Medya, genel saplantýlý ruh durumunu yansýtýyordu. Ýmparatorluk demek, Afrika’da arazi iþgal edip, yerli halký sömürmekti. Afrika, beyaz adamýn suç mahallidir.
Mussolini adlý hokkabazýn ilk Faþist partiyi kuruþu, 1915’tir. Faþist partinin son versiyonunun iktidara gelmesi, 1922’dir. Oradan 2. Dünya Savaþý sonuna dek, Faþist parti Ýtalya’da iktidarda kaldý. Faþizm, Ýtalya’nýn ezik gururudur, tarih karþýsýndaki kayýplarýný telafi amaçlý zorbalýðýdýr... Ýtalya’nýn Antalya bölgesini iþgali, Faþist partinin bir baþka sömürge arayýþýdýr. Neyse ki Türkiye 1922 zaferiyle herkesi kovdu. Ancak Ýtalya, Rodos baþta 12 adanýn gaspý ve Yunanistan’a devri gibi saçmalýklardan sorumludur. Ve Ýtalyanlar Afrika’da, o zamanýn Habeþistaný, þimdinin Etiyopyasýnda en büyük katliamlarý yapmýþlardýr.
Ayný zamanda Ýtalya, Habeþistan’da iþgal sürerken 1896’da Adowa’da yerli ordusu ile savaþa girmiþ ve yenilmiþtir. Sömürgecilik tarihinde Afrika’da ilk yenilgi alan ordu olma þerefi de Ýtalya’dadýr.
Ýtalya geç kalmýþ bir devletti, sömürgecilikte geri kalmýþtý, Avrupa’da birinci sýnýf deðildi. Üstelik ilk sömürgecilik denemesinde zamanýn Habeþistanýnda 1896’da þamar yemiþ, rezil rüsva olmuþtu.
1896’nýn öcünü 1935’te almak için yeniden hazýrlandýlar... 40 yýl önceki yenilginin öcünü almak... Hayli ilkel sayýlacak bu kin, rafine Ýtalyanlarýn milli kini idi.
1935’te Habeþistan’a zamanýn atom bombasý ve en barbar, en vahþi cinayet aracý olan kimyasal silahlarla geldiler. Komþu Somali’de dev bir kimyasal silah fabrikasý kurdular. Burada o kadar çok kimyasal imal ettiler ki, depolar bu silahlarý stoklayamadý.
1935’te Ýtalyan ordusu kimyasal gaz ve en vahþi yöntemlerle Habeþistan’ý iþgal etti. Habeþler direnemedi. Karada gaz atýyor, havadan da yeni model Ýtalyan uçaklarýyla ateþ açýp, bomba býrakýyorlardý.
Zaten Ýtalyan ordusu Mussolini hokkabazýnýn emriyle esir de almýyordu. Her siyah erkek hedefti. Tutsaklarý sadistçe organlarýndan baþlayarak kurþunluyor, son kurþunu göðüslerine sýkýyorlardý. Kurþun harcamak istemeyen Ýtalyan askeri, pala ile tutsaklarý doðrama yarýþýna giriyordu.
Þubat 1937’de iþgal sürerken, Ýtalyan vali Graziani baþkent Addis Ababa’da yerel halký meydanda toplamýþ nutuk atýyordu. Bu sýrada valiye birkaç el bombasý atýldý. Bombalar, vali dahil hiçbir Ýtalyaný yaralamamýþtý. Ancak Ýtalyan misillemesi aðýr oldu.
Meydanýn çýkýþlarýný kapatan Ýtalyan askerleri kalabalýða ayrýmsýz ateþ açtý... Meydanda tek bir canlý kalmadýðýndan emin olduktan sonra askerler ve Faþist kara gömlek milisleri kente yayýldý. Hiçbir þeyden habersiz halký çocuk, kadýn demeden sokakta, evlerinde iþyerlerinde, çarþýda, pazarda okulda katlettiler. Pala, buz çekici ve kürek kullanarak insanlarýn kafalarýný ayýrýyorlardý. Ýtalyanlar bitap düþene dek insan öldürdü. Ölenlerin, varsa deðerli eþyalarýný aldýlar.
Tarihçiler, katliamda ele geçen yaðmayý bir koþu bankaya götürüp paraya çeviren Ýtalyanlarýn sonra kente telaþla dönüp katliama devam ettiðini yazar.
Bu korkunç katliam 3 gün sonra Ýtalyanlarýn yorulmasý sonucu bitti. Etrafta fazla canlý da kalmamýþtý. Addis Ababa’da en az 19 bin, Habeþistan genelinde en az 30 bin kiþinin katledildiði sanýlýr. Gerçek sayý bilinmemektedir. Ancak korkunç cinayetlerin bir kýsmý fotoðraflanmýþtýr. 2017, Addis Ababa katliamýnýn 80. yýldönümü idi. Ýtalya’da sessizlikle geçiþtirildi.
Ýtalya sömürgecilik oyununa geç girmiþti. Çizme yarýmadadaki þehir devletlerinin birleþmesi 1871’dir. Sömürgecilikte ileri sayýlan Ýngiltere, Fransa gibi ülkelere Ýtalya çok özenirdi. Ýbretlik bir durumdur.
1911’de Ýtalyanlarýn Osmanlý topraðý Libya’ya saldýrmasý, sömürgecilikte geç kalmýþlarýn toprak açlýðýdýr. Derne-Trablusgarp arasýnda Enver ve Mustafa Kemal Beylerin direniþ çabalarýný biliriz de, Ýtalyanlarýn neden saldýrdýðý gözden kaçar: 1911, Ýtalya’nýn birleþmesinin 50. yýldönümüydü. Yeni Kartaca zaferleri arayan Ýtalya, toprak ve sömürgecilik açlýðýyla bir yerlere saldýrmak istemekteydi. Osmanlý Libyasýný kolay lokma görmüþlerdi.
Libya’dan önce Tunus’u istiyorlardý. 1878 Berlin Konferansýnda Osmanlý paylaþýlýrken, Ýngiltere Kýbrýs’ý alýp, Tunus’u Fransa’ya verdi. Sicilya’nýn hemen karþý kýyýsýndaki Tunus’ta Ýtalya’nýn gözü vardý. Kenara itilmek, Ýtalya’yý yýktý. Tunus kiniyle Libya’ya saldýrdýlar.
Libya’ya büyük bir açlýk ve vahþetle saldýrdýlar. Müslüman halk, Osmanlý subaylarýnýn desteðiyle direndi. Ekim 1911’de Trablus’ta iþgalci Ýtalyan ordusuna saldýran Osmanlý-Arap güçleri, 500 Ýtalyan askerini öldürdü. Bu, üniformalý birlikler arasýndaki bir muharebeydi. Ancak kalan Ýtalyan birlikler, misilleme için Maþiya Vahasýndaki sivil köylere saldýrdýlar. Maþiya halkýnýn önceki muharebe ile ilgisi yoktu. Ýtalyanlar üç günlük katliamla kadýn-çocuk ayýrmadan 4 bin sivili katletti.
Libya’daki katliamlar daha sonra toplama kamplarý, bombardýmanlar, zehirli gaz kullanýmýyla sürdü. Ýtalyanlar Libya’da uçaktan bomba atma teknikleri geliþtirdiler. Dünya havacýlýk tarihinin ilk hava bombardýmaný Libya’da idi. Hedef de sivillerdi. Çünkü karþýlarýnda bir ordu yoktu.
Addis Ababa’dan önce Ýtalya, katliam provasýný Libya’da yapmýþtý. Ne kadar öldürürlerse o kadar güçlü olacaklarýný düþünüyorlardý. Güçleri sivil halka, çocuklara yetiyordu.
Sonra Ömer Muhtar, Libya direniþini bayraklaþtýrdý. Ömer Muhtar, Ýtalyanlarýn kabusuydu, þehadetinden sonra da bu durum sürdü. Yönetmen Lütfi Akad’ýn Ömer Muhtar filmi 1980’de açýldýðý zaman Ýtalya’da yasaklanmýþtý. Þimdi serbest mi, bilmiyoruz.
Ýtalya 2. Dünya Savaþý sýrasýnda çökünce, sömürgeciliði de birden unuttu. Sonra Faþist-Komünist çatýþmasýna girdiler. Tarihçiler, hýzlý hafýza kaybý ve örtme çabalarý nedeniyle Ýtalyan sömürge tarihinin çok incelenemediðini söyler. Mussolini Ýtalyasý daðýlýrken sömürgecilik belgeleri bodrumlara depolara kaldýrýlmýþ, yanan da yanmýþtýr.
Unutulmayan ve belgelenen katliamlardan Addis Ababa, her yýl zihinlerden geçer ve Afrika unutmaz.
• Bu katliamý Ýtalya ‘uygarlýk adýna’ yapmýþtý. Zamanýn Ýtalyan uygarlýðý ne ise onun devamý ve baþarýsý için bu katliamlar gerekliydi.
• Üstelik Papa Pius 11’den de takdis almýþlardý. Papa ‘Büyük ve iyi bir milletin güzel zaferi için’ dua edip Ýtalyan ordusunu kutlamýþtý.
• 1937’de bu katliam oldu. 1941’de Ýkinci Dünya Savaþý kapsamýnda Ýngiltere, Addis Ababa’ya girip Ýtalyanlarý kovdu ve sürgündeki imparator Haile Selasiye’yi geri çaðýrýp tahta oturttu. Ýmparator Selasie Ýtalyanlar konusunda halkýna ‘Þeytana þeytanlýkla karþýlýk vermeyin, Etiyopya’nýn güzel adýný lekelemeyin’ dedi. Kalan binlerce Ýtalyana kimse el sürmedi, misilleme yapmadý. Halbuki Selasiye ve Habeþler, Ýtalyanlarýn gözünde ‘ilkel, barbar siyahlar’ idi.
• Ýtalya, Habeþistan’da Libya’da yaptýklarýnýn hesabýný vermedi, özür dilemedi. Halen, þurda burda katliamcý Habeþistan valisi Graziani’nin heykeli ya da övgüsü vardýr. Neredeyse milli kahraman ilan edecekler.
• Graziani, Etiyopya’da katolik kilisesi adýna da katliam yapmýþ, Ortodoks baðlantýlý Debre Libanos manastýrýný yýkýp 300’den fazla rahip ve keþiþi katletmiþtir.
• Ýtalya’nýn Habeþistan’da sivillere karþý kimyasal silah kullandýðý, ancak 1996’da resmen ifade edildi. Mecliste bir soru önergesine karþýlýk, zamanýn savunma bakaný Domenico Corcione, ‘arþiv belgeleri kimyasal silah kullanýldýðýný gösteriyor’ dedi... Ama o kadar...
