Partilere ittifak imkaný veren yeni kanun teklifinin önemli sonuçlarý olacak.
Seçim sistemi deðiþmiyor.
‘Seçmen iradesinin iptal edilmesini’ önleyen iki yeni unsur geliyor:
- Cumhurbaþkanlýðý ve milletvekilliði için kullanýlan oylar ‘ayný zarfa’ konulacak.
Doðru oy kullanýldýðý halde yanlýþ zarfa konulduðu için iptal edilen oylar olmayacak.
- ‘Ýttifak alaný’na basýlan mühürler ‘evet’ kutucuðunun dýþýna veya her iki partiye de basýldýysa iptal edilmeyecek, ‘ittifakýn ortak oyu’ olarak geçerli sayýlacak. Bu ‘artýk oylar’ýn hangi partiye verildiðinin belli olmamasý da ‘iptal’ nedeni olmayacak; ittifaka verilmiþ olduðu için, ittifak partileri arasýnda -aldýklarý oy oranýna göre- paylaþtýrýlacak.
YSK’ya yönelik eleþtiriler ve seçim güvenliði kaygýlarý da önemli.
- Ancak; YSK, seçimleri ‘yönetiyor’ ama seçimi bizzat siyasi partiler ‘yürütüyor’. Zira sandýk kurullarýnda parti temsilcileri görev alýyor; ayrýca her partinin her sandýkta ‘gözlemcileri’ bulunuyor. Oy sayýmlarý onlarýn gözetiminde yapýlýyor.
- ‘Yol kenarýna atýlmýþ, yakýlmýþ oy pusulalarý’ veya sandýk kurullarýnýn ihmali sonucu yaþanan ‘mühürsüz pusula ve zarf’ tartýþmasý, filigranlý pusula ve zarflarla sona erecek. Sandýk kurulu mühür basmayý ihmal etse de filigran güvenliðin kanýtý olacak.
***
Asýl siyasette deðiþim yapacak olan ittifaklar...
Ýttifaký zorlayan Cumhurbaþkanlýðý Hükümet Sistemi.
Zira aday çýkaran her parti diðer partilerin seçmenlerinden oy almak; olasý bir ikinci turda da bir adayda uzlaþmak zorunda. Ýttifak, partileri seçimden önce ‘yakýnlaþmaya’ zorlayacak.
Bu da partilerin bir araya gelebilecekleri ‘ortak üst deðerler’i gündeme getirecek. ‘Ortak üst deðerler’de buluþamayan partiler sistem dýþýnda kalacak.
Ýttifak ayrýca, barajý aþamayan siyasi yapýlarýn TBMM’de temsilini, yani geniþ bir ‘çoðulculuk’ saðlayacak.
Zira, oy pusulasýnda ‘ittifak alaný’nda yan yana gelmeyen partiler de, barajý aþamayan bir partinin adayýný ‘partisinden istifa etmeden’ kendi listelerinden aday gösterebilecek.
***
AK Parti ve MHP ‘ikili ittifak’ta anlaþtý. BBP bu ittifaka destek veriyor, ancak nasýl katýlacaðý netleþmedi. Muhtemelen ‘ittifak alaný’ içinde deðil, AK Parti listelerinden aday göstererek katýlacak.
AK Parti, SP’nin de katýlmasýný arzu ediyor, ancak SP kanadýnda bir yandan gönülsüzlük; bir yandan da ‘20 milletvekilliði’ gibi yüksek bir beklenti var… Bu yüzden zor görünüyor.
CHP ittifak yapacak mý?
Görünen öyle. Zira yakýnda tüzük kurultayý var ve tüzükte ittifaklara kapý açan düzenlemeler üzerinde çalýþýlýyor. Zaten CHP, 2015 cumhurbaþkanlýðý seçiminde ‘çatý aday’, 16 Nisan referandumunda da -örtülü de olsa- ‘hayýr bloku’ adý altýnda ‘ittifak’ yapmýþtý. Referandum sonrasý yüzde 48,5’un temsilciliðini de üstüne almýþtý.
CHP liderliðindeki ittifaka HDP ve Ýyi Parti’nin katýlmasý mümkün. SP’nin katýlýmý için de zemin yoklanýyor. Ancak HDP’nin ‘terör örgütü PKK güdümünde olma’ handikapý ciddi sorun. HDP zaten 4 partili bir ‘bileþenler’ partisiydi. Bu ‘bileþen’lerin temsilcileri CHP listelerine alýnabilir. Ancak CHP biraz bekleyecek ve ittifak trafiði, kanun teklifinin TBMM’den geçmesinden sonra belirginleþecek.
***
Yeni düzenlemenin bir sonucu da, ittifak partilerinin toplam oyunun, milletvekili daðýlýmýnda ‘tek parti’ olarak iþlem görmesiyle ortaya çýkacak.
Ýttifak partilerinin toplam oyu, pusuladaki ‘ittifak alaný’nda iki partiye ayrý ayrý verilen oylar ve ‘artýk oylar’dan oluþacak.
Milletvekili daðýlýmý önce ittifakýn toplam oyu üzerinden d’Hont sistemiyle yapýlacak.
Daha sonra bu sayý, ittifak partileri arasýnda aldýklarý oya göre yine d’Hont sistemiyle daðýtýlacak.
D’Hont sistemine göre, önce en çok oy alan partinin milletvekili sayýsý belirleniyor; sonra kalan sayýdan ikinci partiye; kalan sayýdan da üçüncü partiye ve diðerlerine milletvekili düþüyor.
‘Toplam oy’ esas alýnacaðý için ittifak partileri, ayrý ayrý aldýklarý oya göre çýkaracaklarý milletvekili sayýsýndan daha fazla milletvekili çýkarabilecek.
