İyi insanların aynı zamanda iyi eş olacağı beklesek de denklem o kadar da basit değil. Birçok kişi iyi insan olmanın ayrı bir şey, iyi eş olmanın ayrı bir şey olduğuna inanıyor. Bu kişiler aslında iki şeye işaret ediyorlar. Birincisi, eşleri iyi veya kötü yapmayan kişilik özelliklerinin de evlilikte etkili olabileceğini, eşler arası uyumun da mesele olacağını söylemiş oluyorlar. Örneğin sıkıcı veya eğlenceli olmak iyi kötü insan olmakla ilgili değildir ama bu özellik eş ilişkisini etkiler. Nitekim iyi insanların bazıları ile muhabbet etmeyi, birlikte vakit geçirmeyi severken bazıları yakın arkadaşlık etmek istemeyebiliriz. İkinci işaret edilen şey ise iyi insan olmak ile fiziksel beğenin eşit olmadığı meselesi. Yani bir de gönül var.
Öte taraftan kötü insanların evlilikte kötü eş olacağını daha kolay söyleyebiliriz. Bir insanı kötü yapan; zulüm yapması, şiddet uygulaması, adaletsiz olması, hırsızlık yapması, yalan söylemesi, aldatması, tembel olup çalışmaması, güvenilir olmaması gibi özellikler evlilik ilişkisinde her zaman problem olur. Bazı eşlerin kadın sığınma evlerine kaçmasının nedeni bu kötü insanlardır. Bazı eşlerin sürekli aldatılmasının, ihmal edilmesinin, yalnız bırakılmasının, sahipsiz kalmasının sebebi de kötü ahlaki özelliklere sahip kişilerle evli olmasıdır.
Aslında iyi insan olmakla iyi eş olmak arasında açıkla olumlu bir ilişki var. Yani bir insanın iyi olması onun iyi bir eş olması olasılığını arttırır ama mutlak anlamda garanti kılmaz. Kötü insanın kötü eş olması ise neredeyse garanti. Bu sebeple evlilik öncesinde bir kişinin kötü bir insan olup olmadığını ayırt etmek elzem.
Bir insanın şefkatli ve merhametli olması, sabırlı olması, iş yaparken sebatkar olması, dürüst olması, yalan söylememesi, çalışkan olması, sorumluluk sahibi olması, cesaretli olması, adaletli olması, hak ve hukuka dikkat etmesi, cömert olması, fedakâr olması, başkalarına hizmet edebilmesi, aldatmaması gibi olumlu ahlaki özellikler veya diğer adıyla erdemler açık şekilde onu iyi bir eş adayı da yapar. Çünkü evlilik kötü günde, hastalıkta, fakirlikte, başa zor şeyler geldiğinde, korunmak gerektiğinde sınanır. Eş olmak güven içinde ve dayanışma içinde olmayı gerektirir. Olumlu ahlaki özellikler veya erdemlerin varlığı kişiyi güvenilir bir eş kılar.
Olumlu ahlaki özelliklerin veya erdemlerin evlilikte tek başlarına yetmeyeceği algılamasının sebebi insanlarda aynı zamanda estetik, beğeni, aşk gibi duygularının da olmasındandır. Hem iyi insani özellikleri olsun hem de göz ve gönlümüze hoş gelsin istiyoruz. Bu sebeple evlilik öncesi evet veya hayır deme kararları tek boyut üzerinden değil çoklu boyut üzerinden alıyoruz. Fiziksel özellikler, zekâ düzeyi, kişilik özellikleri, sosyal kimlik ve evlilik felsefesi eş zamanlı olarak değerlendiriliyoruz. Ama gerçek hayatta her şey beraber olmuyor. Karşımızdaki insanın iyi veya kötü olması en önemli meselelerden biri. Kötü ama yakışıklı biriyle evlenmenin maliyeti oldukça yüksek olabilir.
Sonuç olarak eşi iyi veya kötü insan yapan ahlaki özellikleri evlilikte yeter şart olmamakla beraber esas mesele. En azından kötü bir insanla evlenmekten kaçınmak gerekiyor. İyi insani özelliklere de yüksek puan vermek gerekiyor. Üzerine beğeni ve sosyal kimlik uyumu da eklenirse tadından doyum olmaz.
