KADIN VE DEMOKRASÝ DERNEÐÝ BAÞKANI DOÇ. DR. SARE YILMAZ ‘ALGIYI DEÐÝÞTÝRMELÝYÝZ’ DÝYOR
Anneler, kadýnlar sözkonusu olduðunda herkes çok romantik, çok naif. Ama bu yaygýn romantizmi tuzla buz eden çýplak bir gerçeklik var hayatta. 2014’ün ilk üç ayýnda 74 kadýn þiddet nedeniyle hayatýný kaybetti! Yaralýlarýn, travmalarýn, kalbi kýrýlanlarýn, eve iþe aileye kendine hayata yetiþebilmek için parça parça olanlarýn sayýsý ise bilinmez. Sorunlar saymakla bitmez. Geçen yýl yola ‘Erkeksen öfkeni yen!’ sloganýyla çýkan Kadýn ve Demokrasi Derneði KADEM’in ezber bozan önerileri var. Yönetim kurulu üyeleri arasýnda Sümeyye Erdoðan’ýn da olduðu KADEM’in Baþkaný Doç. Dr. Sare Yýlmaz ile konuþtuk.
YILMAZ: Baþlýk parasý nasýl tarih olduysa kadýna yönelik þiddetle ilgili de bir algý çalýþmasý yapmalý, þiddet uygulayaný toplum içinde utandýrmalýyýz. Öncelikle erkeklerin, þiddet uygulayan erkeklere “sen ne biçim adamsýn” demesi lazým.
Çocuklara yönelik cinsel istismar ve þiddette korkunç bir artýþ var. Kadýna þiddet de dur durak bilmiyor. Neler oluyor?
2014’ün ilk üç ayýnda kadýna yönelik þiddet vakalarýnda Emniyete gelen ölüm sayýsý 74!
-Aman Allah’ým! Her güne bir ölüm!
Ölümle sonuçlananlar sadece bunlar. Ayrýca her kesimden kadýna her türlü þiddet var. Biz KADEM olarak “Erkeksen öfkeni yen!” sloganlý bir kampanya yaptýk ama þiddetin her türüne karþý da “Herkese karþý her türlü þiddete son” dedik.
Kýrýk kol artýk yen içinde deðil
-Þiddetteki artýþýn sebebi size göre ne?
Biri, þiddetin kaydýnýn tutulmaya baþlanmasý. Diðeri, kitle iletiþim araçlarýnýn yaygýnlaþmasýyla þiddetin görünürlülüðünün artmasý. Bu konuda oluþan duyarlýlýk da bir etken. Eskiden kol kýrýlýr yen içinde kalýr anlayýþý vardý. Bir evde gürültü koptuðunda komþular, bizi alakadar etmez, diye düþünürdü. Þimdi bütün bu deðiþkenlerle birlikte yasal dayanaklar da hak hukuk bilinci de arttý. Bu bilinç eskiden kapýsýný kapatan komþuda da var artýk, þiddete uðrayan kiþide de var.
-Þiddeti uygulayanda niye yok bu bilinç?
Ýnsanlýk vasýflarýný kaybetme canileþme noktasý çünkü orasý. Bir kiþinin bir baþka insaný öldürebilmesi, þiddet uygulayabilmesi için insani özelliklerini kaybetmesi gerekiyor. Ýnsan olan insan bir baþka insaný döver mi Fadime Haným?
Her zamanki gibi dövdüm bu defa öldü!
-Eþini öldüren bir katilin sözü: “Her zamanki gibi dövdüm, bu defa öldü!”
Bu nasýl bir anlayýþtýr?! Bunun arka planýna baktýðýmýzda toplumumuzdaki erkeðin, tarihi kültürel kodlardan beslenerek kadýný dövmenin çok da kötü bir þey olmadýðý algýsý edindiðini görürüz. Herkes bir mizaçla doðar ama çevresel faktörlerle yetiþir. O yüzden bizim topyekûn bir algý yönetiminden geçmemiz gerekiyor. Çare burada. Bir benzerini daha önce yaptýk ve baþarýlý olduk.
-Neydi o baþarýlý algý yönetimi?
Eskiden Anadolu’da kýz çocuklarý için baþlýk parasý istenirdi. Kimse de “yahu insan evladýný satar mý” demezdi. Yerleþik bir algýydý. Bu durum ortadan kalktý çünkü algýyý yönettik. Kýz çocuðu satýlýr mý dedik. O senin malýn mý nasýl satarsýn, bu devirde baþlýk parasý mý kaldý dedik. Kýzlar da bunlarý öðrendikçe ailelerine, beni nasýl satarsýnýz demeye baþladý. Hem kýz çocuðuna atfettiðimiz deðerle hem toplum içinde baþlýk parasýnýn kötü ve çirkin olduðunu sergileyerek yanlýþtan dönülmesini saðladýk. Artýk çok az uygulanýyor.
Baþlýk parasý nasýl tarih olduysa...
-Kadýna yönelik þiddeti bitirmek için de benzer bir algý yönetimi mi gerekiyor?
Kesinlikle. Mesela bir þiddet olayý oluyor, önce kadýn dernekleri ayaklanýyor, onlar aranýyor, görüþ alýnýyor, eylemler yapýlýyor. O kadar karþýyým ki! Bu niye kadýnýn meselesi olsun? Önce erkeðin meselesi! Erkek gazetecinin, erkek akademisyenin, erkek siyasetçinin, erkek memurun, din adamýnýn. Þiddeti uygulayan erkek! Sorumlusu herkes. Þiddeti uygulayan kiþiyi yetiþtiren anne, öðretmen, sesini çýkarmayan akraba, komþu, arkadaþ, çevre. Kocasý tarafýndan öldürülen kadýnýn naaþýný kadýnlar taþýdý. Niye? Ölüm haberi duyulur duyulmaz erkeklerin harekete geçmesi ve yapan kiþiye “sen nasýl bir adamsýn, nasýl insansýn” diye tepki koymasý gerekmez miydi? Erkekler neden susuyor? Kadýna þiddeti önlemek istiyorsak erkeklerle birlikte hareket etmeliyiz.
Kadýna þiddet bir erkek meselesidir!
-Erkeksen öfkeni yen! sloganý bundan mý?
Aynen. Biz bu iþi erkekleri hedef kitlesi seçerek yapmak istiyoruz. Þiddeti uygulayan erkek ve bu þiddete dur demek için sadece kadýnlarýn mücadelesi yeterli olmuyor. Erkeklerin o þiddeti uygulayan erkeðe karþý durmasý gerekiyor. Erkekliðinden utanmasý mý gerekiyor, erkekliðinden vazgeçmesi mi gerekiyor, ne isterse yapsýn. Ama önce “her zamanki gibi dövdüm bu defa öldü” diyen adama, Türkiye’nin yarýsý erkeklerden oluþuyorsa o yarýnýn ayaða kalkýp “sen nasýl bir erkeksin” demesi gerekiyor. Niye duymuyoruz erkeklerden bu erkek þiddetine karþý iki cümle?
-Sloganýnýz da bir ‘kýþkýrtma’ da yok mu?
Bir ironi, iki anlam var. “Erkeksen kontrolünü kaybetme” diyoruz. “Kontrol sendeyse kendini kontrol et”. Bir de “kadýna þiddete hayýr” gibi cümleler karþý tarafa bir þey ifade eden cümleler deðil artýk. Bir toplumun sosyal gerçeklerini gelenekleri, örfü, adeti, dini ritüelleri ve tarihi oluþturur. O yüzden kendi sosyal gerçekliðimizden hareket etmek zorundayýz soruna çare ararken.
‘Kadýna þiddete hayýr’ýn etkisi kalmadý
-Sorunu tespit ederken, yönteminizi belirlerken sonsuz özgürsünüz. Ama “kadýna þiddete hayýr” cümlesi artýk iþlemiyor dediðinizde yýllardýr bu alanda çalýþan kadýn derneklerini, emeklerini ve yöntemlerini de eleþtirmiþ oluyorsunuz. Neyi eleþtiriyorsunuz?
Kadýna þiddete hayýr denmeli elbette ama sadece bu cümleyle þiddetin önüne geçemezsiniz. Kadýnlar yalnýz bu konuda. Kadýn dernekleri sadece kadýnlardan oluþur. Biri þiddete uðrar sadece kadýn dernekleri harekete geçer. Hayýr, bu mesele çözülecekse topyekun ortak çabayla çözülür. Biz klasik feminist bakýþ açýsýndan ayrýlan bir derneðiz. Sosyal gerçekliklerimiz baþka, verilerimiz deðiþti. Yüzde 30 kadýn istihdamý var Türkiye’de. Okuma-yazma oraný yüzde 86, genç kuþaklarda eþit. Zamanla ve feminizmin mücadelesiyle kadýn kendine yeni bir sosyal statü elde etti. Batý yýllarca kadýný ezen erkektir diyerek batý dýþý coðrafyaya ihraç etti bu tezi ve ideal olarak batý tipi kadýný gösterdi. Afrikalý kadýnlar da itiraz etti. “Hayýr” dediler “bizi ezen erkeklerimiz deðil beyaz kadýn”. Müslüman kadýnýn aþaðýlanmasýnda ötekileþtirilmesinde bu feminist bakýþ açýsý vardýr. Dünyada tek tip kadýn yok halbuki. Tektip toplum yok. Biz bu tektipleþtirmeye karþý farklýlýklarýn kadýný ve demokrasiyi zenginleþtirdiðini benimseyen bir derneðiz. Bizim için çeþitli kadýn var ve her farklý kadýnýn farklý problemleri var. Dolayýsýyla çözümler de farklý ve yerel olmalý.
6284 nolu yasa yeniden ele alýnmalý
-Türkiye’de kadýna þiddete karþý son yýllarda artan bir çalýþma var aslýnda. Baþarý oraný nedir sizce? Tedbirler iþe yaramýyor mu?
6284 sayýlý kanunun yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç var. Uygulamada görüldü ki tedbirler kadýný korumakla birlikte aile birlikteliðine zarar veren yönlere de sahip. Mesela bir ailede kavga var. Kadýn hemen gidiyor rapor alýyor, savcý kocaya evden uzaklaþtýrma veriyor, adam da evine yaklaþamýyor. Ama araya barýþtýrmak için girenler oluyor. Barýþýyorlar ancak devlet kamu davasý olarak devam ettiriyor bunu. Bu defa aile, süren o davadan dolayý tekrar huzursuz oluyor. KADEM hukuk komisyonu da yasanýn kadýný daha iyi nasýl koruyacaðý üzerinde çalýþýyor.
Fiziksel üstünlük erdem deðildir
-Ailelerin parçalanmamasý, þiddetin önlenmesi için arabuluculuk müessesesi kamu eliyle devreye girse, iþe yarar mý ne dersiniz?
Bu zaten var toplumuzda. Hýsým akraba aileyi barýþtýrýr. Ama þiddeti sonlandýrmaya yetmez bu. O yüzden biz KADEM olarak algý deðiþimi çalýþmasýný öneriyoruz. Þiddeti uygulayan erkeðin ne kadar yanlýþ yaptýðýný ona gösterecek bir algýyý yaratmamýz gerekiyor. Bir de erkeðe, þiddet uyguladýðýnýn insan olduðunu hatýrlatmamýz lazým. Ayrýca erkek olsa o þiddeti uygulayabilecek mi? Hayýr! Gücü yettiði için yapýyor bunu. ‘Fiziksel üstünlük erdem deðildir’i öðretmemiz gerekiyor. Çocuklara toplumsal cinsiyetçi roller vermemek, öyle davranmamak lazým. Kadýn ya da erkek olmayý deðil insan olmayý öðretmemiz lazým. Önce insan haklarý, sonra kadýn haklarý.
Sümeyye Erdoðan da diðer üyeler gibi çalýþýyor
-Yönetim kurulu üyeleriniz arasýnda Sümeyye Erdoðan da var, bu durum KADEM’i nasýl etkiliyor?
Sümeyye Erdoðan, bilgili akýllý eðitimli ve bu meseleye kafa yormak, emek vermek isteyen bir insan. Diðer kurul üyeleri nasýl çalýþýyorsa o da öyle çalýþýyor. Önemli bir emeði katkýsý var derneðimize. KADEM üyesi olmasý bizim biraz göz önünde olmamýza ve önyargýlý yaklaþýmlara yol açýyor ama yalan haberlerle yanlýþ algý oluþturmak isteyenlerin amacýný biliyoruz ve hukuki süreçleri baþlatýyoruz.
-Sözcü’ye göre 8 Martta Baþbakan’ýn katýldýðý etkinliðine sadece KADEM davet edilmiþ ama. Bir ayrýcalýk mý saðlanmýþ?
Ýyi de o etkinliðin ev sahibi bizdik! Proje bizim. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlýðý ile birlikte bir çalýþtay düzenledik. Türkiye’nin de farklý illerinden 100’den fazla kadýn derneði katýldý etkinliðimize.
Külliyen yalan! KADEM genç dinamik ve sosyal hayatýn gerçek kadýnlarýndan oluþuyor. Benim gibi uluslar arasý fon sistemini iyi bilen, projeleri için fon alabilen üç-dört üyeye de sahip. Haberler öyle yalan ki uluslararasý fon süreçlerinin nasýl iþlediðini bilenler güler. Biz birinci yýlýný yeni dolduran bir derneðiz. Hangi uluslararasý kurum bir yaþýndaki bir derneðe fon aktarýr?
-Aldýðýnýz fon var mý þu ana kadar?
BM’ye iki proje teklif ettik. Aile Bakanlýðý’yla iki ortak baþvurumuz var Ýsveç Kalkýnma Ajansýna, kadýnlarýn ekonomik hayattaki statülerini artýrmakla ilgili. Sadece o projemiz geçti onaydan.
Tüm erkek yöneticiler çok mu liyakat sahibi pardon?
-Yönetim kademelerinde kadýn sayýsý arttý. Yorumunuz?
Ama yetmez. Þu an kadýnýn emeðine her alanda evet ama yönetimde hayýr gibi bir durum var. Bununla mücadele etmemiz lazým.
-O pozisyonlar için liyakat sahibi kadýn yok diyenler var?
Acaba o pozisyonlarda oturan erkeklerin hepsi çok mu liyakat sahibi? Herkes iþini mükemmel mi yapýyor? Deðil! Müsaade etsinler de biraz da kadýnlar gelsin, eminim çok iyi yapacaklar vardýr.
-Niye böyle oluyor peki?
Çünkü o pozisyonlar için isimler mesai saatleri dýþýndaki görüþmelerde belirleniyor. Kadýnlar mesai bitince evine gidiyor. Çoluðu çocuðu ailesi var. Hem kadýn çalýþsýn hem aileyi güçlü tutsun diyeceðiz, hem de lobileri, istiþareleri mesai dýþýnda yapacaðýz? Yap sabah 10’da, kadýn da gelsin hakkýný savunsun, arkadaþýný önersin.
