Ýki ülke cumhurbaþkanýnýn 2008 yýlýnda attýðý cesur adýmý -ben de dahil- hatýrlayan pek çok insan Ermenistan-Türkiye iliþkilerinin bugünkü durumuna bakýnca üzülüyor, 10 Ekim 2010’da Zürih Üniversitesi’nde uluslararasý þahitler huzurunda imzalanan iki protokolün aradan geçen bunca zamandýr uygulamaya konmamasýndan dolayý huzursuz oluyor.
Bana öyle geliyor ki çözümü zor iki sorunu birbirine baðlamakla hata yaptýk, Kafkaslarda 2008 yýlýnda gerçekleþen Gürcistan-Rusya Savaþý’nýn yarattýðý ortamda yakaladýðýmýz inisiyatif üstünlüðünü kaybettik. Eðer protokollerin gereklerini Azerbaycan’ýn gösterdiði tepkiye raðmen yerine getirebilmiþ olsaydýk, bugün Karabað sorunun çözümü için Azerbaycan’a daha fazla yardýmcý olurduk.
***
Amerikan Dýþiþleri Bakaný’nýn hafta baþýndaki Bakü ziyareti sýrasýnda sýnýrdaki askerlerinin ölmesine, çözüm için Rusya’nýn iyi niyetinin beklenmesine gerek kalmazdý. Türkiye sorunlarýn deðil çözümlerin parçasý olur, Kafkas Ýstikrar Paktý önerisi günü kurtarmaya yönelik bir teþebbüs olmanýn ötesine geçerdi. Ama ne yazýk ki protokollerin akýbetini Daðlýk Karabað sorununun çözümüne baðladýk.
Böylece bütün bölgesel inisiyatifi Ruslara býraktýk. Artýk Türkiye’nin Ermenistan ile iliþkilerini devlet olarak normalleþtirmesi için Rusya’nýn Daðlýk Karabað sorununu çözmek amacýyla sýradan arabuluculuðun ötesinde bir þeyler yapmasý ve taraflarý ikna etmesi gerekiyor. Ona da Rusya’nýn niyeti yok.
Zaten sorunu çözmekten çok yönetmek amacýyla kurulan Minsk Grubu’nun diðer iki eþ baþkaný Fransa ve Amerika’da da samimi bir çözüm iradesi yok. Amerika ya da Fransa’nýn Ermenistan’a çýkarý olarak addettiði herhangi bir konuda baský yapmasý çok zor.
Her iki ülkedeki güçlü lobiler çözüm sürecinin önünde önemli birer engel olarak dikiliyor. Diðer yandan Azerbaycan’ýn doðal kaynaklarý da Fransa ve Amerika’nýn iþtahýný sürekli kabartýyor, Azerbaycan üstünde de herhangi bir þekilde baský kurmalarýný engelliyor.
Ayrýca Amerika ve Fransa’nýn þu sýralarda çözümden bekledikleri -NATO’nun geniþlemesi baþta olmak üzere- herhangi bir jeopolitik fayda da bulunmamakta. Dolayýsýyla onlar sorunu çözmeye deðil, týpký çözümden bariz zarar görecek Rusya gibi yönetmeye talipler. Kimse risk almak, dengeleri sarsmak, çýkarlarýný zedelemek istemiyor.
Bu yüzden de Daðlýk Karabað sorunu daha uzunca bir süre çözümsüz olacaða, kendisini baðlamýþ olan Türkiye de bölge denklemi dýþýnda kalacaða benziyor. Ermenistan protokollerin hayata geçmemiþ olmasýndan rahatsýz, fakat Türkiye ile iliþkileri normalleþecek diye Daðlýk Karabað’da fedakarlýk yapmaya ve uzlaþmaya hazýr deðil.
Ermenistan’ýn Daðlýk Karabað sorununa bakýþý bizim 20-30 yýl önce Kýbrýs sorununa bakýþýmýzdan farksýz. Ülkede resmi anlatýsýndan baþka bir görüþün olduðunu söylemek imkansýz. Karabað denince akan sular duruyor, yaþlý baþlý insanlar dahi kanýmýz-canýmýz demeye baþlýyor.
Kültür Üniversitesi’ne baðlý GPoT ile Euroasia Vakfý ve Erivan Basýn Kulübü’nün USAID desteðiyle Erivan’da haftanýn ilk yarýsýnda gerçekleþtirdiði toplantýlar dizisinden ve Ermenistan’daki Amerikan Büyükelçisi’nin konuþmalarýndan benim çýkarttýðým sonuç topun gerçekten bizim sahamýzda olduðu ve bu bölgede siyasi rol oynamak istiyorsak kendi baþýmýzýn çaresine bakmamýz gerektiði yönünde.
***
Görünen o ki ne iki konu arasýnda kurduðumuz siyasi baðlantý iþe yarayacak, ne de birisi bize iþe yarasýn diye yardýmcý olacak. Amerikalýlar býrakýn Ermenistan üstüne baský kurup Karabað, hatta iþgal altýnda tuttuklarý Azeri topraklarýndan çýkmalarý için Ermenileri zorlamayý bir kenara, Azerbaycan’a “Türkiye’ye baský yapmayýn” telkininde bile bulunacaða benzemiyor.
Evet, statükonun bize zarar vermediði doðru, soykýrým meselesinin de Ermenistan ile olan iliþiklerden kopartýldýðý gerçek. O sorun tabii ki Türkiye’nin kendi içinde çözülecek. Türkiye diasporasý kabul ettiði insanlarýn acýlarýný paylaþacak, varsa haklarýný iade edecek. Ama Kafkaslarda etkili olmak istiyorsak, oyuna geri döneceksek, inisiyatif üstünlüðünü Rusya’dan alacaksak, yeni bir politika geliþtirip Azerbaycan’ý da ikna ederek içinde bulunduðumuz durumdan çýkmanýn yollarýný aramamýz þart.
