Geçmiþte þekerli yiyeceklerin kan þeker düzeyini ani yükseltip sonra düþürdüðüne inanýlýrdý. Ancak son yýllarda yapýlan çalýþmalar, kan þeker düzeyini etkileyen çeþitli etmenler olduðunu ve durumun obezite, diyabet, kalp hastalýklarý, sporcu beslenmesi ve antrenman öncesi yenilen yiyecek tüketiminde önemli olduðunu ortaya koydu.
Mýsýr yerine kepek ekmeði
Yiyeceklerin kan þeker düzeyine etkisi ‘glisemik indeks’ ile deðerlendirilir. Karbonhidratlý yiyecekler tüketildikten sonra kan þeker (glikoz) düzeyi yükseltip sonra azaltýr. Bu fenomen ‘glisemik yanýt’ olarak bilinir. Glisemik yanýtý pek çok faktör etkiler. Örneðin yiyeceklerdeki þeker tipi niþasta içermesi, piþirilme yöntemi, protein ve yað miktarý glisemik yanýtý etkiler. Ayrýca kiþisel metabolik farklýlýklar, karbonhidrat tüketim zamaný da glisemik yanýtý etkiler.
Kompleks karbonhidratlar yavaþ sindirilerek kan þekerini düzenli artýrýr. Fakat niþastalý yiyeceklerin çoðu hýzlý sindirilip emildiði için glisemik indeksi yüksek olarak sýnýflandýrýlýr. Diðer yandan orta düzey þekerli yiyecekler düþünülenin aksine kan þekerini dramatik olarak artýrýr. Sukroz içeren yiyecekler düþük orta glisemik indeks sýnýflamasýna girer. Glisemik indeks optimal sporcu performansý için de önemlidir. Glisemik indeksi orta ve yüksek yiyecekler müsabakadan hemen sonra tüketildiðinde enerji depolarýnýn yenilenmesi glisemik indeksi düþük yiyeceklerden daha hýzlýdýr. Glisemik indeksi düþük olan yiyeceklere eriþte, makarna, bezelye, elma, elma suyu, armut, portakal, portakal suyu, üzüm, düþük yaðlý yoðurt, kepekli ekmek, kuru fasulye, çikolatayý örnek verebiliriz. Muz, meyve sularý, tatlý mýsýr, þekerin glisemik indeksi orta düzeydedir. Glisemik indeksi yüksek olan yiyecekler ise beyaz ekmek, pirinç, fýrýn patates, mýsýr gevreði, bal ve haþlanmýþ patatestir.
Tatlý baðýmlýlýk yapýyor mu?
Þeker baðýmlýlýðý ‘tatlýya düþkünlüðü’ açýklamak için kullanýlýr. Baðýmlýlýk ne þekere ne de diðer karbonhidratlara karþý geliþir. Alýþkanlýk (baðýmlýlýk) yapan öðelere vücut daha fazla gereksinim duyar ve bu gereksinimi karþýlamak için daha fazla tüketir. Bu öðeler tüketilmediði zaman da istenmeyen yan etkiler oluþabilir. Kiþiler tatlý yiyeceklerden hoþlanabilir, tüketmek isteyebilirler. Fakat bu istek gereksinimi karþýlamak için daha fazla tüketmek þeklinde deðildir. Ayrýca bulunmadýðý zaman gerçek fiziksel yetersizliðe baðlý sorunlar yaþanmaz. Çünkü organizmaya þeker; meyve, çay gibi yiyecek ve içeceklerle de alýnabilir. Fakat çoðu kiþi, þekerli yiyecek tüketmemenin olumsuz etkileri olduðunu düþünür. Yeni doðanlarda acý, ekþi, tuzlu tatlara göre tatlý besinlere daha çabuk cevap verebilir, tatlýlar yemek yemenin zevkini artýrýr.
