Baharýn müjdecisi mart geldi, ama kar erimiyor! ABD’nin önemli bölümü kutup soðuðu altýnda. Bu hafta yeni kar bekleniyor...
Bu kar elbet bir gün eriyecek. Eridiðinde, alttan nasýl bir ekonomi çýkacak ve o ekonomi Merkez Bankasý FED’e ve dolayýsýyla dünyaya nasýl etki yapacak, henüz bilinmiyor. Kýþ baþlamadan ABD verileri yavaþlamaya baþlamýþtý, ekonomik büyümenin rayýnda olmadýðýnýn iþaretleri geliyordu. Ardýndan, son zamanlarýn en sert kýþý geldi. Veriler iyice bozuldu. Ekonomik büyümenin olup olmamasý, FED’in adýmlarýný etkileyecek. Büyüme zayýfsa, FED’in kar küreyip tuzlama yapýp yolu açmasý ve karayolundaki sürücülere sýk sýk sandviç ve sýcak kakao ikram etmesi gerekecek.
Geçen haftaki istihdam verisi, þubat ayýnda yaratýlan iþ sayýsýnýn -idare eder- durumda olduðunu gösterdi. 175 bin yeni iþ, son iki aya göre iyi, ancak olmasý gerken 200 bin ortalamanýn altýnda. Ayrýca böyle iniþli çýkýþlý ve her ay piyasaya kalp çarpýntýsý geçirten istihdamýn kimseye faydasý yok.
Üstelik istihdam düzelmeye baþlayýnca, iþsizlik yükseliyor. Son veriden önce iþsizlik yüzde 6.6 idi, þimdi oldu yüzde 6.7... Çünkü iþsizliðin azalmasý -iþ aramaktan umudunu kesenlerin istatistik dýþý kalmasýndan- kaynaklanýyor. Bu kitle adamdan sayýlmýyor. FED’in -iþler açýlýyor... belki...- dediðini medya duyurunca, iþsizlere cesaret geldi ve onlar sokaða çýkýp iþsizlik oranýný yükselttiler. Durum daha da düzelirse, iþsizlik daha artacak. Son tahminlere göre kenarda bekleyen ve ilk fýrsatta iþ aramaya çýkacak olanlar eklenince, iþsizlik yüzde 10’a yükselir.
Ýstihdam düzelmeye baþlýyor- desek bile, FED’in diðer pusulasý olan enflasyon görünürde yok. Yani bu veri gelsin, kar erisin sarmalý daha birkaç ay gidecek. Nisanda kar eriyip herþey normale dönse, bunun veriye yansýmasý mayýs... olmadý haziran: Yine gitti yýlýn yarýsý. FED’in her durumda aylýk tahvil alýmlarýný 10 milyar azaltma uygulamasýnýn süreceðini biliyoruz. 10 milyar azaltma, havuzdan bir bardak suyun alýnmasý... FED de veriye güvenmiyor, ama net kötüleþme görene kadar azaltmayý sürdürecek. Net kötüleþme de, mayýs-hazirana kadar anlaþýlýr. FED her durumda aylýk alýmý azaltýyor, çünkü aylýk alýmýn ekonomiye, büyümeye, istihdama yararý yok.
Son örnek Japonya’dan: Baþbakan Abe’nin iþbaþýna gelmesinden sonra 2013 boyunca Japon Merkez Bankasý, FED’den de cömert parasal geniþleme yaptý. Üstelik Japonya kararlý biçimde Yen’i düþürmeye çalýþtý. En azýndan FED’de -dolarý düþürmek- diye resmi bir politika yok, dolar kendiliðinden düþüyor... Ve Japonya bütün çabasýna karþýn istikrarlý büyüme saðlayamýyor.
FED’in aylýk alýmlarý azaltmasý ise tekrar edelim: Parasal daralma deðil, likiditenýn kurumasý demek deðil, faiz artacak demek deðil, dolar yükselecek demek deðil... FED’in dev bilançosu ve sýfýr faizi 2014 boyunca sürecek. 2015’te belki faiz artýþý konuþulur, ama bilanço yine cömert ve yine geniþ.
Son durumda FED’deki hava: Faiz artýþý 2015 ortasýnda gelebilir. Ancak hâlâ bu en iyimser ve en erken tarih. Ayrýca FED’in 0.25 puanlýk faiz artýþý yapýp, daha uzun süre burada kalmayý sürdürmesi de muhtemel. Yine FED’de oluþan görüþ, 4 trilyon dolarlýk dev bilanço ile hayatýn süreceði yönünde. Bilançoyu daraltmak için acele yok. Bilançoyu daraltsalar, likidite iþte o zaman daralýr, o zaman piyasada sular çekilir. Öyle bir niyetlerinin olmadýðýný beyan etmekteler. Zaten ekonomi de öyle bilanço daraltmayý kaldýracak durumda deðil. ABD piyasalarý son 5 yýlda toparlandýysa FED bilançosu geniþlediði için toparlandý. FED olmadan ekonomi yolunda gidecek mi? Cevaplanamayan soru bu.
twitter.com/selimatalayny
