ABD Merkez Bankasý FED bugün kararýný açýklayacak: Aylýk alýmlardan bir 10 milyar kýsacak mý, kýsmayacak mý? Dünya piyasalarýnda günlük iþlem hacimlerine bakýldýðýnda, FED’in 10 milyarý ya da hepsini kýssa 85 milyarý, havuz içinde bir çay kaþýðý su demek. Piyasalar bu miktarýn kendisinden çok sembol anlamýyla meþgul. Yani dünya piyasalarýnda likidite kýsýlacak mý ve FED faiz artýþýna geçecek mi?
FED döne dolaþa aylýk alýmlarý kýsmanýn musluðu kapatmak anlamýna gelmediðini söyledi. Ayrýca musluðu bu þekilde kýsmak, ABD ekonomisinde iþlerin düzeldiðine ve büyümeye geçildiðine iþaret sayýlacak... Yani FED aylýk alýmlarý azaltarak -Bana güvenin, iyi iþaret görüyorum, ekonomi düzeliyor ve bu desteðe ihtiyaç yok- diyor.
Piyasalarýn akýllý adamý- dediðimiz Muhammed El Erian, nisanda þunlarý demiþti: FED, Japonya merkez bankalarý etkisiz kaldýklarýný bile bile aylýk alým benzeri deneyler sürdürüyorlar. Merkez bankalarý tarihte hiç bu kadar deneysel - el yordamýyla uygulama yapmamýþtý. Bekledikleri sonucu alamadýklarý halde daha da ýsrar ediyorlar. Bu iþlerin sonunda ekonomiler destekli büyümeden reel büyümeye geçecek mi, yoksa bu deneyler gözyaþlarý ile mi bitecek? En büyük belirsizlik bu.
Bugüne bakýnca, FED -Büyüme iþaretleri alýyorum, bana güvenin- diyor. Ancak baþýndan beri olaylar FED’in beklediði gibi geliþmedi. FED’in koyduðu iþsizlik ve enflasyon hedeflerinde zamansýz sapmalar var. Aylýk yaratýlan iþ sayýsý istikrarlý deðil... Japon Merkez Bankasý canla baþla piyasaya likidite verip ekonomiyi canlandýrmaya çalýþýyor, ama orada da iþler planlandýðý gibi gitmiyor. FED deneyden pes etti ve çýkmaya baþladý, ama Japonya henüz pes etmiyor. Reel büyüme pek yok, ama tam gözyaþý da yok.
FED’in hedeflere vardýðý için deðil, bu el yordamý deneyden sýkýldýðý ve ürktüðü için aylýk alýmlarý azalttýðýný savunanlardan biri de ekonomist Ken Rogoff... Rogoff da sözü dinlenir bilim adamýdýr. Gerçi borçlanma ve büyüme konusundaki araþtýrmasýnýn yanlýþ olduðu öne sürüldü, ama Rogoff sonucun deðiþmediðini savundu. Yani Profesörün saygýnlýðýna gölge düþtüðünü görmedik. O da FED dahil merkez bankalarýnýn deney yaptýðýný, deneyin getirisinin fazla olmadýðýnýn anlaþýldýðýný ve musluklarýn kýsýlmadýðýný, sadece yöntemin ve araçlarýn deðiþtiðini söylüyor. Yoksa Rogoff’a göre likidite ve cömertlik deðiþmeyecek.
Bu durumda FED aylýk alýmlarý kýsarken, piyasayý sýkmayacak ve ABD içinde faizi artýrmayacak. Piyasanýn kendiliðinden faiz artýrmasýný önlemek için de bir eliyle aldýðýný diðer eliyle piyasada tutacak. Bu yýl ABD ekonomisi düzelirse, mesele yok. Düzelmezse yine FED þefkati devam edecek ve her durumda faiz artýþý yok. Deneysel hareketler yerine kitaba uygun adýmlar bekleyebiliriz. Japonya ise henüz geri adým atmýyor. Yani FED ve Japonya’dan likidite kýsýlmasý diye birþey yok. FED ve Japonya kendi piyasalarýna istikrar saðlamaya çalýþýyorlar. Belki Avrupa Merkez Bankasý da deflasyona karþý likidite adýmý atacak. Yani bu üç önemli merkez dünya ekonomisini karýþtýrmaya deðil, yatýþtýrmaya çalýþýyor.
Peki ‘Geliþen Piyasalar’a ne oluyor? Geliþen piyasalardan FED korkusu ya da bahanesi ile çýkýþ geçen mayýs ve sonrasýnda oldu. Bu sürede Geliþen Piyasa borsa fonlarýndan 26 milyar dolar çýktý. Mayýsdan bu yana geçen sürede FED’in yumuþak çýkýþ yaptýðý ve faizin artmasýna izin vermeyeceði anlaþýlmýþ olmalý. Ancak mayýs çýkýþýndan sonra bu fonlarýn geri gelmeyeceði belliydi. En ürkekler çýkýp gitti.
Yýlbaþýndan bu yana ise geliþen piyasalara bakýþ FED kapsamýnda deðil -yerel riskler- kapsamýnda. Türkiye dahil bir dizi ülkenin bireysel siyasi sorunlarý, yerel risklerin artmasý ve takvim yýlýnýn baþlamasý, genel bir riskten kaçýþ yarattý. 1 Ocak’tan beri geliþen piyasa borsa fonlarýndan 6 milyar dolar çýktý. Bu paranýn 2.5 milyarý son bir haftada ayrýldý. Yýlbaþýndan bu yana geliþen piyasa bono fonlarýndan 2 milyar dolar çýktý. Bu para riski düþük geliþmiþ piyasalara gidiyor.
Türkiye dahil geliþen piyasalarda durum iç siyasi dengelere, merkez bankalarýnýn ve maliyenin - hazinenin olayý nasýl yönettiðine bakýyor. Yani sorun dýþ baský deðil, iç baský ve iç algý. Ekonomi yönetimlerinin iç piyasayý yatýþtýrmasý ve güven vermesi durumunda dýþarýdan gelecek ekstra bir baský yok. Ve bakarsýnýz yarýn FED -gidiþatta bir olumsuzluk gördüm, bu ay kýsmýyorum- der. Düþük bir ihtimal, ama mümkün. Aybaþýnda ABD iþsizlik verisi düþük gelince piyasalarýn nasýl sevindiðini hatýrlayýn.
twitter.com/selimatalayny
