Ýranlý Kasým Süleymani’nin, Irak’ta, ABD tarafýndan öldürülmesi bölgenin geleceði için kritik sonuçlara yol açacaktýr. Ýki açýdan.
Bir.Kasým Süleymani gibi bir ismin öldürülmesi Ýran için büyük bir travmadýr. Ýran kendisini buna yanýt vermek zorunda hissetmiþ ve Irak’taki bazý üslere füze saldýrýsý düzenlemiþtir. ABD’nin buna karþý alacaðý tavýr çatýþmanýn boyutlarýný tahmin edilmeyecek yerlere götürebilir.
Ýki.ABD’nin el yükseltmesi halinde Ýran buna yanýt veremezse “karizmasý” çizilir. Bölgeye yayýlmýþ olan proksi örgütleri motivasyon ve cesaret kaybeder. Bu, Ýran’ýn bölgeden çýkarýlmasý sürecini güçlendirir.
Ýran’ýn bölgeden, yani Suriye ve Irak’tan çýkarýlmasý süreci diyorum. Çünkü bu bir süredir yürütülen bir politikaydý. ABD, Kasým Süleymani’yi Ýran rejimini ortadan kaldýrmak için vurmadý. Washington’un Tahran’da bir rejim deðiþikliði istediðini sanmýyorum. Bilakis ABD çýkarlarýna göre Tahran’daki rejimin devamlýlýðý Körfez ülkeleri üzerinde baský oluþturmasý ve bu ülkelerin Ýsrail ekseninde kalmasý için önem arz ediyor.
Kasým Süleymani ve beraberindekiler, Ýran’ýn Suriye ve Irak’taki operasyonlarýný durdurmasý için vuruldu. Ýran bir tercih yapacak. Ya bu ülkelerdeki operasyonlarýný durduracak ya da yeni saldýrýlarla, kuþatma hamleleriyle yüzleþecek.
Çünkü ABD Ýran’ý Suriye ve Irak’ta istemiyor. Nitekim bu süreç, Ýran’a ait hedeflerin daha önce Suriye’de vurulmasýyla baþlamýþtý. Moskova’nýn ABD’den farklý düþündüðünü sanmýyorum. Nitekim Rusya bu saldýrýlara hava savunma sistemlerini açmayarak, yani saldýrýlarý engellemeyerek göz yummuþtu.
ABD’nin bu politikasýnýn temelinde Ýran-Ýsrail hattýný kesme çabasý yatar. ABD, Ýran etkisinin Ýsrail sýnýrlarýna uzanmasýný istemiyor. Trump, Suriye’den çekilme kararý aldýðýnda Ýsrail’in gösterdiði tepkiyi ve “Bizi bölgede yalnýz mý býrakacaksýnýz” sorularýný hatýrlayýn. Suriye’deki ABD birliklerinin önemli bir kýsmýnýn Irak’ta konuþlanmasý bu baðlamda önemlidir. Barýþ Pýnarý operasyonuyla terör koridoru planý boþa düþen ABD’nin bu hamleyi, bugün yapmasý da ayrýca vurgulanmalýdýr. Kasým Süleymani operasyonunu bu çerçevede deðerlendiriyorum.
Peki, Ýran ne yapacak? Ýran’ýn bölgede 120 bine ulaþan milis gücü bulunuyor. Devrim muhafýzlarýný, rejimin resmi unsurlarýný ve mezhepsel dayanýþmayý hesaba katarsak kayda deðer bir güç temerküzüne sahip olduklarý söylenebilir. Ancak ilk hamlesini füze saldýrýlarýyla yapan Ýran’ýn ABD karþýsýnda çok fazla þansýnýn olduðunu düþünmüyorum. Elindeki araçlar düþünüldüðünde Ýran, ABD’ye yanýtýný sadece Irak’ta ve belki Körfez ülkelerinde daha fazla istikrarsýzlýk yaratarak verebilir. Ancak ekonomik durumu Ýran’ýn yumuþak karnýdýr. Ýran, ABD ile karþýlýklý tehditlerle yürüyen kamuya açýk pazarlýk sürecinin ardýndan etkisi sýnýrlý, can kaybýna yol açmayan bir saldýrý düzenlemiþtir. Trump bir karþýlýk vermezse tartýþmanýn burada biteceði anlaþýlýyor.
Ben ABD’nin de meselenin büyümesini istemediðini, Ýran’la diyalog yollarýný arayacaðýný -bu yönde iþaretler güçlü-, nitekim bölgesel operasyonlarýnýn beynini ortadan kaldýrarak istediðini þimdilik aldýðýný düþünüyorum. Aksi bir durum olursa, yani sýnýr ötesi faaliyetlerini durdurmazsa, Suriye’de baþlayan, þimdi de Irak’a sýçrayan ABD-Ýran çatýþmasýnýn Ýran topraklarýnda sürmesi sürpriz olmayacaktýr.
Meselenin Türkiye’yi de ilgilendiren boyutuna gelince.. Bölgedeki her geliþme Türkiye için hem risk hem fýrsat barýndýrýr. Bu geliþmenin Suriye’de, Irak’ta, belki Körfez’de sonuçlar doðurmasý kaçýnýlmazdýr. Ankara þüphesiz riskler için tedbir, fýrsatlar için plan geliþtirecektir. Ancak bu kriz, esasýnda bir ABD-Ýran krizidir. Sirte’nin Hafter’in eline geçtiði, Birleþik Arap Emirlikleri’nin askeri okulda katliam yaptýðý Libya Türkiye’nin öncelikli gündem maddesidir.
