“Virüs salgýnlarýnýn neden bu kadar sýk tekrarlandýðýný ve her seferinde biraz daha tehlikeli hale geldiðini anlamak isteyenler, mutlaka, dünyada tarýmýn aldýðý yeni modeli, tarým endüstrisindeki sermaye birikiminin kar amaçlý yapýlanmasýný incelemek zorundadýr. Bu sektördeki çok uluslu þirketlerin dayattýðý üretim biçimlerini görmeden sorunun üzerine gidemeyiz. Hükümetler, medya, hatta saðlýk sistemleri bir virüs tehdidi doðduðunda doðrudan onunla mücadeleyi tercih edip, sorunun kaynaðýna bir türlü yönelmiyorlar…” (1)
Bu sözlerin sahibi, Robert G. Wallace, 2016 yýlýnda yazdýðý Büyük Çitlikler Büyük Grip Üretiyor (Big Farms Make Big Flu) kitabýyla dünyanýn bugün yaþadýðý virüs trajedisine çok önceden dikkat çekmiþ bir “evrimsel biyoloji” akademisyeni.
“Büyük sermaye, gezegendeki son orman alanlarýný ve küçük-orta büyüklükteki çiftlik arazilerini de ele geçiriyor. Bu alanlarda yaþanýlan üretim deðiþimi, özellikle dev ormanlýk alanlarda insanlardan uzakta doða tarafýndan “paketlenmiþ” virüs kolonilerinin kapitalist üretim modeliyle gýda sektörüne bulaþmasý, son yýllardaki tüm virüs salgýnlarýnýn ana nedenidir. Afrika’daki Ebola, Brezilya’daki Zika açýk örnektir. Zengin ülkelerin parasý, geliyor, fakir ülkenin verimli topraðýný alýyor, bunun devamý, ormanlýk alanlarda insan temasý olmadan yaþayan patojenlerin yayýlmasýdýr. Günümüz havacýlýk endüstrisinin de katkýsýyla Kongo’dan çýkan bir virüsün Miami’ye ulaþmasý kaç gün alýr sanýyorsunuz?..”
Bu sözleri doðrulayan geliþme, Çin’in Wuhan kentindeki bir hayvan pazarýndan çýkan virüsün 2 ay gibi kýsa bir zaman içinde tüm dünyaya ulaþmýþ olmasýdýr.
“Doðal hayvani ürün sisteminin günümüz tarým yapýlanmasýndan farký yoktur. O pazardaki ürünler, yine, doðanýn insansýz bölgelerinden toplanan yarasa, yýlan gibi canlý varlýklardýr ve bu ekonominin geliþmesi doðrultusunda toplayýcýlarýn ormanlýk alanlarýndan derinlerine girdiklerini biliyoruz” diyor.
Wallace’e göre, Amerikan saðlýk sisteminin 2009’daki H1N1 ve 2005’teki H5N2 virüs salgýnlarýndaki gýda sanayi sorumluluðunu saklamasý bugünler için önemli bir iþaretti. (Bu, KOVÝD-19 tedidi doðduðunda ‘meseleyi abartmayalým’ yaklaþýmý gösterip, þimdi de ‘iþin ciddiyetini 11 Mart’ta fark ettik’ diyen Trump’ýn hangi lobinin etkisiyle yavaþ davrandýðýný da gösteriyor.)
· YENÝ KAVRAMLARLA DÜÞÜNMEK…
Gýda endüstrisindeki kapitalistleþmenin insanlýk için “ölümcül saðlýk riskleri” oluþturduðuna dikkat çeken akademisyenler, M.Jahi Chappel, Prof.Raj Patel (Dolgun ve Aç: Dünya Gýda Sistemindeki Gizli Savaþ kitabý önemli), Antropolog Dr. Adia Benton gibi isimlerin çalýþmalarýný okuduðunuzda, Afrika veya Asya’nýn derinliklerinde insana temasý olmadan yaþayan virüslerin gýda endüstrisi ve fast-food zincirler üzerinden nasýl þehirlere sýzdýðýný görebiliyorsunuz.
Bütün bu çalýþmalarda öne çýkan kavramlar var, bu kavramlar üzerinden tartýþmalarý yönlendirmek, küresel ekonomiye hakim olan vahþi yapýlanmanýn bize dayattýðý düþünme kalýplarýnýn ötesine çýkmamýz gerekiyor.
Hükümetlerin güçlü lobilerin devrede olduðu süreçte aldýklarý siyasi, ekonomik ve sosyal kararlarý, çevreye bilimsel uyumu açýsýndan deðerlendireceðimiz, siyasi-çevreciliðin (political ecology) öne çýkacaðý bir döneme doðru ilerliyoruz.
Kapitalizmin artýk, siyasi çevreciliði “ilerlemeye karþý duran siyasi bozgunculuk” olarak deðerlendirme lüksü yok, çünkü sistem, insanýn var olma-yok olma hattýndaki duvara gelip dayanmýþtýr.
Ya, petrol, savunma, ilaç ve gýda tröstlerinin bitmek bilmez kar hýrslarýna teslim olup zamana yayýlmýþ acýlý ölümü kabul edeceðiz, ya da, insanlýðýn geleceði için “þeffaf demokrasi” zeminli bir yeniden yapýlanma sürecini bütün kaos riskleriyle birlikte göze alacaðýz.
· VÝRÜS, FAÞÝZMÝ BESLÝYOR…
KOVÝD-19’un 2 aya sýðan öyküsü, insanlýðý yeni paradigmaya zorlayacaktýr.
Görünen, virüsün, devletlerin gücünü sýnýrsýz ölçüde artýrdýðýdýr. Virüsün kaynaðýný tartýþmýyoruz, ortaya çýkan ölümcül risk çerçevesinde dünyanýn büyük bir karantina merkezine dönmesini de onaylýyoruz.
Yarýn, en temel içgüdü olan “hayatta kalma” kaygýsýyla “enfekte nüfusu ortadan kaldýrma” veya “temiz gýda alanlarýný sahiplerinden zorla alma” gibi eylemlere geçit vermeyeceðimizin de hiçbir garantisi yok.
Küresel sistemin þemsiyesi kimliði taþýyan kapitalizmin faþizme açýk sýnýrlarý, önce, “ötekinin yok edilmesini” öngörecektir.
Avrupa Birliði’nin bir virüs nedeniyle bir hafta gibi kýsa bir zaman diliminde Alman neo-nazi hareketi AfD’nin arzu ettiði sýnýrlarý kapalý, yabancýyý dýþlayan hatta kendi içinde ulusal sýnýrlara yeniden dikenli tel döþeyen hale gelmesi bunun açýk örneðidir.
Ýnsanlýðýn virüs sonrasýnda bulacaðý en kolay paradigma faþizmdir.
“Kapitalizmin uzun ve sancýlý ölümü”(2) henüz yeni baþladý…
(2) https://www.star.com.tr/yazar/kapitalizmin-uzun-ve-sancili-olumu-yazi-1521828/
