Herkes kendi yanký odasýnda siyasi mecrada durum böyle. Ama hukuki durum farklý... Bugün kayyum (*) konusunun hukuki yönüne dair birkaç hususu paylaþmak istiyorum. Ama önce, tüm "tedbir" mahiyetli iþlemlere bir hukukçu olarak "tereddütle" baktýðýmý belirtmek isterim. Ancak bazý durumlarýn "olaðanüstü" mahiyeti, hukukun tedbir rejimine baþvurmasýna sebep olabilmekte...
ANAYASA m.127
Anayasaya göre "...görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkýnda soruþturma veya kovuþturma açýlan mahallî idare organlarý veya bu organlarýn üyelerini, Ýçiþleri Bakaný, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaþtýrabilir. Maddenin gerekçesinde ise þöyle denmektedir: "...haklarýnda idarî veya adlî mercilerce soruþturma veya kovuþturma açýlanlarýn idarî makamlarca geçici bir tedbir olarak görevden alýkonulmalarýnýn düzenlenmesine iliþkin esas ve usuller kanunla düzenlenecektir." Burada kapsamýn kanunla doldurulacaðýna dair bir atýf olduðu çok net.
"GÖREVLERÝ ÝLE ÝLGÝLÝ BÝR SUÇ..."
Burada en çok "görevleri ile ilgili bir suç" ifadesine atýf yapýlmakta. Buna göre, ilk olarak akla kamu görevine iliþkin yani zimmet, rüþvet, irtikap, görevi kötüye kullanma gibi suçlar gelebilir ancak bu suçlarla beraber TCK'da terör suçlarýnýn da "Millete ve Devlete Karþý Suçlar" bölümünde düzenlendiðini söylememiz gerekiyor. Zaten iþin doðasý da devlet organlarýnda çalýþanlarýn "devlete karþý" suç iþleyen kimseler olmamasýný gerektirir...
BELEDÝYE KANUNU
Kayyum uygulamasýnýn yasal dayanaðý ise Belediye Kanunu'nun 47.maddesinde geçen "...belediye baþkaný veya baþkan vekili ya da meclis üyesinin terör veya terör örgütlerine yardým ve yataklýk suçlarý sebebiyle görevden uzaklaþtýrýlmasý veya tutuklanmasý ya da kamu hizmetinden yasaklanmasý veya baþkanlýk sýfatý veya meclis üyeliðinin sona ermesi hallerinde..." ifadesidir. Buna göre ayný göreve seçilme yeterliliðine kimselerin görevlendirilmesi öngörülmüþtür. Bu durum "amir" bir hükümdür. Konu terör ise baþkan yerine görevlendirme yapýlmak zorunludur. Ve bu andan itibaren Belediye Meclisi görevlendirilen kimsenin çaðrýsýna kadar toplanamamaktadýr. Toplanamayan meclisin bir seçim yapmasý da mümkün deðildir...
AYM'NÝN GÜNDEMÝ
Kayyum mevzuata, Belediye Kanunu'na darbe giriþimi sonrasýnda ilan edilen olaðanüstü hâl döneminde 674 sayýlý KHK ile eklenen, ardýndan 6758 sayýlý Kanun'la girmiþtir. Ancak bunun iptali için AYM'nin gündeminde bir baþvuruya rastlayamadým. Bu kanunun iptali için (iptal edilmeyeceði düþünülüyor olsa bile) dava açmaya yetkili olan kimselerin böyle giriþimde bulunmadýðý açýk.
ÞALO BAÞVURUSU
Bu konuda bir bireysel baþvuru var. Burada baþvurucular, yerine kayyum atanmasý ile görevlerine son verildiðini öðrendiðini beyan etmiþtir. AYM "anýlan görevlendirmenin bir idari iþlem olduðu hususunda tereddüt bulunmamaktadýr. Dolayýsýyla bu iþlemlere karþý idari yargýda iptal davasý açýlmasý mümkündür. Bu itibarla idari yargýda açýlacak iptal davasýnýn kayyum atanmasýna iliþkin iþlemlerin hukuki denetimini yaparak baþvurucularýn anayasal haklarýna müdahale teþkil edip etmediðini ve bu müdahalenin bir ihlale yol açýp açmadýðýný özü itibarýyla tespite elveriþli bir yol olduðu anlaþýlmaktadýr" diyerek iç hukuk yollarýnýn tüketilmediðinden bahisle kabul edilemezlik kararý vermiþtir (BN.2016/24912). Benzeri mahiyette bir norm incelemesi kararýnda terör örgütleriyle iltisaklý veya irtibatlý bulunanlarýn noter, arabulucu ve bilirkiþi olamamasýný öngören kurallarýn Anayasa'ya aykýrý olmadýðýna karar vermiþtir. (E.2018/89)
SORUN NEREDE
Kayyum meselesinde hukuki durumun tartýþýlmasý çok doðal ve hatta olmalý da. Daha iyi bir öneri, makul bir yaklaþým pek tabi mümkün. Mesela, "baþkan vekili" atanmasýn; meclis üyeleri arasýndan seçilsin deniyor. Belki buna bir kereye mahsus bir hak tanýnabilir ve sonrasýnda kayyum atanabilir. Bir baþka yol olarak kayyum atanýr, sonra belediye meclis üyelerinden terör irtibatlý olanlar görevden uzaklaþtýrýlýr ve sonra meclis çalýþmalara devam edebilir. Odaðý baþkan üzerine yoðunlaþtýrmak yerine meclise iþlerliðin kazandýrýlmasý yönünde meseleye bakmak daha doðru bence. Ancak temel durum þudur: Devlet imkanlarýnýn terör imkanlarýna dönüþmesini engelleyecek her öneri kýymetli, tam tersine durum ise bence hukuka uyar deðildir. Mihenk bu olmalýdýr.
(*) Daha doðru ifade ile kayyým, hukuki tabiri ile "geçici olarak belediye baþkan vekili görevlendirilmesi" olan bu kavram, yaygýn kullanýmý nedeniyle tercih edilmiþtir.
