Kendini geliştirme meselesinde dikkate alınmaya değer yaklaşımlardan biri Pozitif Psikoloji Hareketi’nin kurucularından Martin Seligman’ın PERMA Modeli. Bu yaklaşım İngilizce well-being olarak adlandırılan, Türkçeye iyilik hali, iyi oluş, esenlik olarak çevrilebilecek hali anlatıyor. Well-being yaklaşımı, kendini geliştirme literatürünün bilimsel dayanağı en güçlü olanı. Aslında Seligman’ın PERMA Modeli ana akım haline gelmiş durumda.
Martin Seligman daha önce Türkçe’ye Gerçek Mutluluk olarak çevrilen Authentic Happines adlı kitabında, mutluluk kavramını kullanarak, mutluluğun üç boyutu olduğunu söylüyordu. Bunlar; pozitif duygu, akış yaşantısı ve anlam şeklindeydi. Seligman zaman içinde teorisini geliştirdi ve mutluluk yerine iyilik halini (well-being) esas alarak “Flourish” başlıklı kitabı ile üç unsuru beş unsura çıkardı.
PERMA Modeli
PERMA iyilik halini tanımlayan beş unsurun baş harflerinden oluşuyor. P harfi olumlu duyguyu (positive emotion), E harfi vecd / akış hali yaşanan meşguliyeti (engagement), R harfi ilişkiyi (relationships), M harfi anlamı (meaning) ve A harfi başarıyı (accomplishment) gösteriyor. Seligman’a göre, bu beş unsur sıklıkla beraber olma eğiliminde olmakla beraber, sırf kendi başlarına da bulunabilirler. Yani bu unsurlar tek başlarına da iş görürler. İyilik hali için hepsinin aynı anda olması zorunluluğu yoktur. Her biri iyilik haline kendi katkılarını sağlarlar.
Pozitif duygu
Pozitif duygu yaşamdan doyum alma halini tanımlıyor. Keyif, neşe, haz, memnuniyet, hoşlanma oluşturan yaşantılar bu unsur içinde yer alır. Pozitif duygular yaşamanın ruhsal iyilik halimize katkı sağlar. İnsanların baskın duygu halinin pozitif veya negatif duygulardan oluşması %50 oranında biyolojik olarak belirlense de, kişi pozitif duyguları arttırmak çabası içinde olabilir.
Vecd/akış yaşanan meşguliyet
Bir iş yaparken, bir şeyle meşgul olurken zaman ve mekanı unutacak kadar kendimizi o işe kaptırıyorsak, vecd / akış hali yaşıyoruz demektir. Akış yaşantısı içinde olmak ruhsal iyilik halimizin önemli bileşenlerinden biri.
İlişki
Başka insanlarla ilişki içinde olmak ruhsal iyilik halinin önemli bileşenlerinden biri. Başkaları ile yakın bağlar içinde olmak, iyilik halimiz için gerekli. Örneğin başkalarına yardım etmek iyilik halimizi arttırır etki yapıyor. Aksine sosyal izolasyon anlamındaki yalnızlık ise, insanın iyilik haline olumsuz etki ediyor.
Anlam
Hayatımızda anlamın olup olmaması da iyilik halini belirleyen unsurlardan biri.
Anlam; hayatımızda bizden daha büyük/yüce bir şeyin parçası olmak isteğimizi gösterir. Eğer anlamlı bir şeyin parçası isek, ruh halimiz iyileşiyor. Tersine, anlamsızlık ise iyilik halimizi bozucu etki gösteriyor.
Başarı
Seligman’ın önceki modelini geliştirirken eklediği unsurlardan biri de başarı. Bir şeyi başarmak insan tekine iyi geliyor. Bir iş yapıp başarılı olduğumuzda sadece kazanılan para değil, bizatihi o işi başarma hali iyi oluşumuza olumlu katkı sağlıyor.
Seligman’ın PERMA Modeli “iyilik halini” tanımlamakla kalmıyor, aynı zaman da iyilik hali için bize yol haritası da öneriyor. Bu modelin öğrenilir ve öğretilebilir olması kıymetini arttırıyor.
Genç İnsanın 8 Sorumluluğu üzerine düşünürken, yolum Seligman ile fazlaca kesişmeye başladı. Seligman’ın PERMA Modelini dikkate almaya değer buluyorum.
