TESEV Dýþ Politika Programý Salý günü Ýstanbul’da, Perþembe günü de Lefkoþa’daki ara bölgede Kýbrýslý Türk ve Rumlarýn Türkiye algýsýný tespit etmeye yönelik araþtýrmasýnýn sonuçlarýný açýkladý. Güneyden 20, kuzeyden 30 kanaat önderiyle yapýlan derinlemesine mülakatlarýn sonucunda ortaya çýkan çalýþmada çoðu tecrübe ile bilinen, genellikle de hissedilen ama yine de ilginç bulgular var.
Araþtýrma doðal olarak 50 kiþilik bir grubun tüm adayý temsil ettiðini iddia etmiyor. Kýbrýs’ta var olan eðilimleri, Türkiye hakkýndaki düþünceleri gösteriyor. Ortak kanaat Türkiye’nin eskisinden farklý bir ülke olduðu yönünde. Rum tarafý bu deðiþimden genel olarak memnun, fakat Türk tarafý biraz kaygýlý. Üstelik de Türkiye’nin kendilerine bakýþýndan memnun deðil. Türkiye’den daha fazla ilgi bekliyor.
Lefkoþa Büyükelçiliði’nin kapýlarýný kendilerine daha fazla açmasýný istiyor. Ankara’dan ana-oðul, baba-kýz iliþkisi deðil kardeþlik talep ediyor. Polislerinin Ankara’da Genelkurmay yerine kendi Ýçiþleri Bakanlýklarý’na baðlanmasýný arzu ediyor. Asker çekilmesini, Maraþ’ýn açýlmasýný bekliyor.
Ama aslýnda Türkler Türkiye’nin kendi egemenliklerini tanýmasýný istiyorlar. Yakýn zamana kadar Türkiye’den sadece para ve sorunlarýnýn çözümüne destek talep eden Kýbrýslý Türkler, artýk egemen eþitlikten söz ediyorlar. En liberalleri, en çözüm yanlýlarý bile kaderlerini belli ki kendi devletlerinin çatýsý altýnda belirlediðine inanýyor. Memleketlerine sahip çýkýyor.
***
Bana kalýrsa KKTC’yi zaten devlet olarak tanýyan Türkiye açýsýndan egemenliklerinin tanýnmasý büyük bir sorun olmaz. Ne de olsa egemen eþitlik 1648 Westphalia Barýþ’ýndan bu yana uluslararasý sistemin üç temel normundan biri. BM Þartý’nýn 2. 1. maddesi de bu kuralý teyit ediyor. Bazýlarý belki biraz zorlanýr ama KKTC’nin egemenliði sonunda her anlamda tanýnýr. Federal çözüm gerçekleþmezse eminim asker de çekilir.
Asýl sorun sanýldýðý gibi Türkiye ile Kýbrýslý Türklerin arasýnýn açýlmasýnda deðil. Sorun Kýbrýslý Türklerin Türkiye ile bile eþit bir iliþkiye girmek istemesinde, bu eþitliðin þartýný egemenlikte aramasýnda. Bu eðilim belli ki adada daha da ivme kazanacak ve eski müzakereci Kudret Özersay’ýn önderliðinde baþlayan ‘Toparlanalým’ hareketi ile güçlenecek.
Kendine güvenen, Türkiye ile girdiði sinerjik iliþkide egemenliðine sahip çýkan Kýbrýslý Türkler federal çözüm konusunda daha da isteksiz davranacak. Krizleri ve verdiði sözleri yerine getirmemesi ile prestij kaybeden AB ise Türkler için cazibe merkezi olmaktan iyice çýkacak. Türkiye bölgesinde güçlendikçe, Kýbrýslý Türklerle egemen eþitlik üstünden iliþki kurdukça baðýmsýzlýk dürtüsü daha da güçlenecek.
ODTÜ’den Rebecca Bryant, ICTJ’dan Christella Yakithou tarafýndan gerçekleþtirilen araþtýrmada Kýbrýslý Türklerin iðneyi Türkiye’ye batýrýrken çuvaldýzý kendilerine batýrdýðý, sorumluluðu tek baþýna Türkiye’ye yýkmadýðý görülüyor. Tüm yorumlarýn tutarlý ve doðru olduðunu söyleyemesek de durum tespitlerinin çoðu gerçekçi.
Mesela bir sivil toplum temsilcisinin araþtýrmacýlara KKTC-Türkiye iliþkisinin nitelik deðiþtirmesine iliþkin yaptýðý deðerlendirmeye katýlmamak mümkün deðil. Ona göre eskiden askerlerin hâkim olduðu Türkiye’nin Kýbrýs siyasetinde Kýbrýslýlara istedikleri her þey veriliyordu. Ama AK Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte baþlayan askerle hesaplaþma süreci KKTC-Türkiye iliþkisinin normal bir raya oturmasýna neden oldu.
Þikâyetleri ülkelerine yapýlan yatýrýmlar konusunda kendilerine danýþýlmamasýndan, büyük projelerde yeterince yer alamamalarýndan kaynaklanýyor. Bazýlarýný Türkiye tarafýndan yeterince dikkate alýnmadýklarýna inanýyor. Dikkate alýnmamalarýný da Denktaþ gibi bir liderlerinin olmamasýna baðlýyor. Bu sorunu baþka þekilde dillendirenler de var.
Þikâyetlerin doðru olup olmamasý ayrý bir tartýþma, hatta araþtýrma konusu. Ancak algý iliþkinin dengesiz olduðu yönünde. Türkiye bu algýyý deðiþtirmek için daha fazla gayret sarf etmek zorunda. Türkiye’nin KKTC’ye verdiði her türlü destek daha çok anlatýlmalý, TC Lefkoþa Büyükelçiliði’nin kapýlarý daha çok açýlmalý. Bizler de KKTC’yi yavru vatan olarak görme huyundan vazgeçmeliyiz.
Ancak asýl Kýbrýslý Rumlar bu deðiþim sürecinden, Kýbrýslý Türklerin kendilerini Türkiye ile eþit hissetmeye baþlamasýndan rahatsýz olmalý. Çünkü Kýbrýslý Türkler kendilerine güvendikçe, eþitlik talep ettikçe Rumlar ile birlikte özellikle de Rumlarýn istediði þekilde yaþamalarý zorlaþacak. Bence Rumlarýn Kýbrýslý Türklerin asker çekilsin demesine takýlýp kalmamalarýnda yarar var.
