Çalýþma hayatýnýn önemli ve iþçinin de alýn terinin bir karþýlýðý olan kýdem tazminatý her zaman gündemi meþgul eden konularýn baþýnda geliyor.
Kýdem tazminatý, gerekli þartlar oluþtuðunda iþçinin iþverenden alacaðý en temel haklardan da birisidir.
Ýþ sözleþmesinin kýdem tazminatýna hak kazanacak þekilde son bulmasý hallerinde iþçinin iþe baþladýðý tarihten itibaren hizmet akdinin devamý süresince her geçen tam yýl için iþverence iþçiye 30 günlük ücreti tutarýnda kýdem tazminatý ödenmektedir.
1475 Sayýlý eski Ýþ Kanunu'nun 14'üncü maddesinde gösterilen fesih hallerinde, en az bir yýllýk çalýþmasý olan iþçiye veya iþçinin vefat etmesi halinde de bu iþçinin hak sahiplerine iþveren tarafýndan son brüt kazancýna göre kýdem tazminatý ödenmesi gerekiyor.
Ýþçinin istifa etmesi veya kýdem tazminatý almaya hak kazanma þartlarýndan birisi olmaksýzýn iþten ayrýlmasý halinde kýdem tazminatý ödenmemektedir.
Kýdem tazminatý, esasen ayný iþyerinde veya ayný iþverene ait iþyerlerinde bir yýlýný tamamlayan ve iþ sözleþmesi belirlenmiþ durumlarda sona eren Ýþ Kanunu kapsamýnda belirsiz süreli iþ sözleþmesine göre çalýþan iþçilere ödenebilmektedir. Ancak, belirli süreli iþ sözleþmelerine göre çalýþan iþçiler de evlenme, askerlik, emeklilik vs. gibi nedenlerle kýdem tazminatý ödenebilmekle birlikte, sözleþmede belirlenen sürenin kendiliðinden son bulmasý halinde veya taraflarýn anlaþarak sözleþmeyi sona erdirmeleri durumunda kýdem tazminatý ödenmez.
Kýdem tazminatý feshe baðlý haklardan birisi olmakla birlikte, iþ sözleþmesinin istifa gibi tazminat ödenmeyecek nedenlerle sona erdiði durumlarda talep hakký doðmaz. Diðer bir deyiþle Kýdem tazminatýnýn söz konusu olabilmesi için Ýþ Kanunu kapsamýndaki iþçinin en az bir yýllýk kýdeminin olmasý yanýnda ayrýca iþ sözleþmesinin Kanunda belirtilen þartlarla feshedilmesi gereklidir.
1475 sayýlý Ýþ Kanununa göre, kýdem tazminatýnýn bir yýllýk miktarý en yüksek devlet memuruna (Eski Baþbakanlýk Müsteþarý) ödenen bir yýllýk emeklilik ikramiyesi tutarý ile sýnýrlandýrmýþtýr.
Memur maaþ katsayýsýna baðlý olan kýdem tazminatý tavan oraný sürekli deðiþmektedir.
01.01.2019- 30.06.2019 tarihleri arasýnda geçerli olan memur aylýk katsayýsý (0,1305597) memuriyet taban aylýðý göstergesine uygulanacak taban aylýk katsayýsý (2,044187), iþ güçlüðü, iþ riski, temininde güçlük ve mali sorumluluk zamlarýnýn aylýk tutarlara çevrilmesinde uygulanacak yan ödeme katsayýsý ise (0,041416) olarak belirlenmiþtir.
Buna göre 01.01.2019-30.06.2019 tarihleri arasýnda iþçilere ödenecek kýdem tazminatýnýn tavaný, 6.017,60 Türk Lirasý olmuþtur.
Yine 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere 2019 yýlý için asgari ücretin artmasýyla birlikte ödenecek en düþük kýdem tazminatý tutarý da aylýk asgari ücretin artmasýna baðlý olarak 2.558,40TL olarak uygulanacaktýr.
4857 sayýlý Ýþ Kanunu’na tabi iþçiler için tavan tutar sýnýrlamasý bulunduðu halde, 5953 sayýlý Yasa’ya tabi gazetecilerin kýdem tazminatýnda herhangi bir tavan tutar uygulanmayacaktýr.
Ýþverenler tavan tutarýn üzerindeki kýsým için kýdem tazminatý ödenmeye zorlanamazlar. Ancak iþverenin tavan tutarýn üzerinde ödeme yapmak istemesi halinde tavaný aþan kýsmýn prim gibi telakki edilerek vergilendirilmesi ve sigorta primine tabi tutulmasý gerekecektir.
