Kýdem tazminatý, ülkemizin en önemli gündem maddelerinden birisi olduðunu söylesek abartmýþ olmayýz. Zira hem iþçi ve iþçi ailelerini, hem de iþverenleri yakýndan ilgilendiren hassas bir konu. Ýþte, çalýþma hayatýnýn en netameli konularýna çözüm arayýþýnda olan Ýstanbul Ticaret Odasý (ÝTO)bünyesinde oluþturulan Ýþ Kanunu Çalýþma Grubu, iþ hayatýnda yaþanan sorunlara bir dizi çözüm önerileri sunmak amacýyla önemli bir rapor hazýrladý.
Kýdem tazminatýnda bireysel fon hesabýnda; bir iþçi adýna ödenen kýdem primlerinin, sigortalýnýn kiþisel hesabýna geçirilmesi ve belli þartlar oluþtuðunda kýdem tazminatýnýn bu fondan karþýlanmasý söz konusu olacaktýr. Yani, eski düzenlemede sadece gerekli koþullar halinde fesih anýnda ödenen kýdem tazminatý, yeni sistem ile sigorta primine benzer bir niteliðe kavuþacak ve aylýk olarak SGK primleriyle birlikte çalýþanýn kýdem hesabýna yatacak.
Ýþçi-Ýþveren Ne Diyor?
Mevcut kýdem tazminatý yerine bireysel fon hesabýnýn getirilmesine özellikle TÜRK-Ýþ ve DÝSK karþý çýkmakta, mevcut yasanýn eksiklerinin ve yanlýþlarýnýn giderilmesini arzulamaktadýr. Hak-Ýþ ise iþçi lehine düzenleme yapýlmasý durumunda karþý çýkmamaktadýr.
Ýþveren tarafý ise, kýdem tazminatýnda bireysel fon hesabýna sýcak bakmakla birlikte, kýdem tazminatý yükünün düþürülmesini talep etmektedir. Esasen kýdem tazminatý tartýþmalarýnýn temelinde de mevcutta yüzde 8,33 olan kýdem tazminatý oranýnýn ne kadar olacaðý yer alýyor. Yine, kýdem tazminatýndan yararlanma þartlarý da önemli bir diðer etkendir. Diðer bir deyiþle burada oran ve yararlanma þartlarý sorunun çözümünde belirleyici olacak.
Kýdem Tazminatý Sorun Olmaktan Çýkacak Mý?
Öncelikle Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý tarafýndan kesinleþtirilmiþ ve sosyal taraflarla paylaþýlmýþ bir taslak olmadýðýný, bakanlýk bürokrasisinin özveriyle sistemdeki sorunlarý giderecek ve kýdem tazminatýný sorun olmaktan çýkaracak, tüm kesimleri ortak bir noktada buluþturacak bir çalýþma içerisinde olduðunu belirtmeliyim.
Yeni sistemin taslaðýna göre, kýdem tazminatýnda bireysel fon hesabý getirilecek. Bir gün çalýþan da kýdem tazminatý hakkýndan faydalanacak. Ýstifa eden de iþyeri iflas eden de kýdem tazminatýný alabilecek. Fon yönetiminde sosyal taraflar da yer alacak. Sistem tüm çalýþanlarý kapsayacak ve yasanýn yürürlük tarihinden önceki eski haklar mevcut sistemde olduðu gibi iþveren üzerinde kalacak.
ÝTO’nun Kýdem Tazminatý Fonu önerisi
ÝTO tarafýndan hazýrlanan rapora göre, baþta yüksek prim ve vergi yükü gelmek üzere istihdam maliyeti azaltýlmalýdýr. Ücret ve sözleþmelerden alýnan damga vergisi kaldýrýlmalýdýr. Ýþsizlik sigortasý ve kýdem tazminatý gibi gelir destek sistemlerinin oluþturulmasý safhasýnda iþgücü piyasasýnýn özellikleri ve Ülkemizin kendine özgü koþullarý dikkate alýnmalýdýr. Kayýtdýþý çalýþmaya karþý denetim ve yaptýrýmlar etkinlikle uygulanmalýdýr.
Ülkemizde yürürlükte bulunan birden fazla iþ kanununa istinaden farklý kapsam ve koþullara tabi tutulan kýdem tazminatý hakký, ayný temel koþullarýn varlýðý halinde iþ sözleþmesi ile çalýþan herkesi kapsayacak þekilde düzenlenmelidir.
Ýþ güvencesi, ihbar tazminatý, iþsizlik sigortasý ve kýdem tazminatý gerek amaçlarý ve hukuki nitelikleri, gerekse hak kazanma koþullarý ve finansman yöntemleri açýsýndan farklý kurumlar olmakla birlikte, bir taraftan da birbirini tamamlar niteliktedir. Dolayýsýyla, kýdem tazminatý tek baþýna ele alýnmamalý; diðer gelir destek sistemleri olan iþsizlik sigortasý ve iþ güvencesine dair düzenlemeler ile birlikte deðerlendirilmelidir.
Kýdem tazminatý bireysel hesap sistemi; çalýþanýn TC Kimlik Numarasý ile takip edilebilecek, farklý iþverenlerce Fona yatýrýlan prim tutarlarýnýn, nemasý ve devlet katkýsý ile birlikte ayrý ayrý izlenmesini ve kýdem tazminatý priminin, SGK aylýk prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile birlikte ödenmesini temin edecek þekilde kurgulanmasý gereklidir.
Fon yönetim ve denetiminin Devlet kontrolünde, aðýrlýklý olarak iþçi ve iþveren temsilcileri ile kamu temsilcilerinin yer aldýðý bir kurul tarafýndan yürütülmesi saðlanmalýdýr.
Kurulacak Fona, iþveren tarafýndan ödenecek prim dýþýnda en az %25 oranýnda Devlet katkýsý saðlanmalý ve Fon devlet güvencesi altýna alýnmalýdýr.Çalýþanlarýn hak kaybýný önlemek için iþverenlerin kýdem tazminatý primlerini düzenli ödemelerini saðlayacak denetim ve yaptýrým mekanizmalarý oluþturulmalýdýr.
Kýdem Tazminatý sorununun çözümü için iþçi ve iþveren arasýnda yüzde yüz mutabakatýn saðlanmasý mümkün görünmüyor. Hem sayýn Cumhurbaþkanýmýz Recep Tayyip Erdoðan’ýn, hem de Baþbakanýmýz sayýn Binali Yýldýrým’ýn daha önceki açýklamalarýnda da bu yönde mutabakat aranacaðý belirtilmiþti. Umarýz bu yönde asgari müþtereklerde uzlaþý saðlanarak kýdem tazminatý konusunda ivedilikle adým atýlmasý mümkün olur.
