Son dönemlerde kamuoyunda en fazla tartýþýlan konulardan biri olan kýdem tazminatý, esas itibariyle iþçinin iþverene sadakatle ve baðlýlýkla hizmetlerinin bir karþýlýðýdýr. 1475 sayýlý kanunda gösterilen fesih hallerinde en az bir yýllýk çalýþmasý olan iþçiye veya iþçinin vefat etmesi halinde de bu iþçinin hak sahiplerine iþveren tarafýndan ödenmesi gereken paradýr.
Bu köþeden de çok sýk ele aldýðýmýz ve okurlarýmýzýn da en fazla soru sorduðu konulardan biri olan kýdem tazminatýný, 1936 yýlýnda Ýþ Kanunumuza girdiði tarihten bu yana çeþitli açýlardan uzun bir süreden beri tartýþýyoruz. Ülkemizde halen neredeyse çalýþanlarýn yüzde 86’sý oranýndaki kýsmýný oluþturan çok sayýda kiþinin bu haklardan faydalanamamasý nedeniyle bir revizyon ve yeniden sistem kurulumu zorunluluk olarak görülüyor.
Kýdem tazminatý, yýllar itibariyle, çalýþan lehine olarak geliþen düzenlemelerle hayatýmýzda kalmaya devam etti. Aþaðýdaki tabloda da dönemler itibariyle kýdem tazminatýndaki yasal geliþmeler görülüyor.
Her ne kadar kýdem tazminatý çalýþanlar lehine geliþse de, kapsam açýsýndan yeterince geniþleyememesi bu tartýþmalarýn giderek artmasýný beraberinde getirmiþtir.
Revizyon ihtiyacý var mý?
Kýdem tazminatýna hak kazanmada en temel koþul ise iþyerinde 1 yýl çalýþmaktýr. Dolayýsýyla ilk olarak, iþyerinde 1 yýldan az çalýþan bir kiþi hiçbir suretle kýdem tazminatýna hak kazanamamaktadýr.
Çalýþma Bakanlýðý verilerine göre, 2015’te toplam çalýþan iþçi sayýsý 14 milyon, ancak ayný yýl ‘Ýþten Çýkýþ Bildirgesi Sayýsý 18 milyon’ oldu. Bu da yýl içinde 18 milyon kiþinin iþten ayrýldýðýný gösteriyor. Ýþçilerin, iþten ayrýlma nedenlerine bakýldýðýnda iþten ayrýlan 18 milyon iþçinin yüzde 86’sýnýn kýdem tazminatý alamadan iþten ayrýldýðý görülüyor.
Ýkinci olarak, iþçi 1 yýl çalýþsýn ya da çalýþmasýn, istifa, iþ deðiþikliði gibi sebeplerle iþten ayrýlmasý halinde tazminata hak kazanamamaktadýr.
Üçüncüsü, çalýþanýn uzun yýllar bir iþyerinde çalýþtýktan sonra ayrýlmasý halinde, iþverence toplu bir ödeme yapýlmasý oldukça güçtür.
Dördüncüsü, kýdem tazminatý çoðunlukla yargýya taþýnmakta ve yargýdaki iþ yükünü ciddi oranda artýrmaktadýr.
Son olarak da, bireysel kýdem tazminatý fonu, iktisadi yönden hane halklarýnýn tasarruf ve sermaye birikimine katký saðlayacaktýr.
AK Parti mutabakat arýyor
Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanýmýz Sayýn Süleyman Soylu, kýdem tazminatý fonuna iliþkin özellikle basýn yoluyla da, iþçi ve iþveren tarafýný rahatlatmaya ve aydýnlatmaya devam ediyor.
Bakanýmýz tarafýndan konuya iliþkin önemli açýklamalarýný yansýtan bazý ifadelerde de, çalýþanlarýn haklarýnda hiçbir kayýp olmayacaðý vurgusu ýsrarla yapýlmaktadýr.
Sosyal taraflarýn da, çalýþanlarýn neredeyse tümünün kýdem tazminatý hakkýna kavuþacaðýný öngören bu sistem için yýkýcý deðil, yapýcý eleþtiri ve önerilerle gelmeleri gerekmektedir.
Bireysel kýdem hesabýnda çözüm nedir?
Avusturya’da uygulanan modelden fon sisteminin örnek alýndýðý düzenlemede, kýdem tazminatý çalýþanýn kiþisel hesabýnda toplanacak.
Sayýn Bakanýmýz Süleyman Soylu ile Çalýþma Genel Müdürü Nurcan Önder tarafýndan yapýlan sunumda, yeni kýdem düzenlemesiyle ilgili tüm detaylar Baþbakanýmýz Sayýn Binali Yýldýrým ile paylaþýldý.
Avusturya’da uygulanan modelin örnek alýndýðý yeni düzenlemeye göre, kýdem tazminatý çalýþanýn kiþisel hesabýnda birikecek. Böylelikle iþsizlik sigortasý fonundaki gibi iþveren, çalýþanýnýn kýdem tazminatýný her ay sisteme düzenli olarak yatýracak.
Fondan, kaldýðý süreye baðlý nemalanacak kýdem tazminatý birikimlerini çalýþanlar, belli koþullarý saðladýktan sonra çekebilecek.
Çalýþanlarýn hak kaybýnýn olmamasý hassasiyetiyle hazýrlanan düzenlemede, mevcut sistemdeki 30 günü koruyacak katsayý da oluþturuldu. Tüm çalýþanlarýn 1 günlük de olsa kýdem hakkýndan yararlanmasýnýn hedeflendiði yeni düzenleme, ilgili diðer bakanlýklarýn da görüþünün alýnmasýnýn ardýndan hükümet tarafýndan kamuoyuyla paylaþýlacak.
Kýdemde 30 gün esasý korunurken, gelir endeksli bir fon sistemi kuruluyor. Ýstifa eden de iþyeri iflas eden de kýdem tazminatýný alabilecek. Fon yönetiminde sosyal taraflar da yer alacak. Kýdem Tazminat Hesabýnda gelir endeksli bir fon olacak ve 1 gün bile çalýþanýn hakký Fon’a yatýrýlacak. 1 yýl çalýþmaya karþýlýk 30 gün brüt ücret tutarýndaki tazminat miktarýnýn fonla birlikte azalmamasý saðlanacak. Çalýþanlar birikimlerini tahvil, döviz, hisse senedi, altýn gibi yatýrým araçlarýnda deðerlendirebilecek. Çalýþan bir tercih yapmazsa bir bölümü kamu borçlanma araçlarý ile deðerlendirilecek. Her ay sonunda hesabýn hangi noktada olduðu ve nemasý takip edilebilecek.
Yeni iþe girenlerde Fon’a katýlým zorunlu, eski çalýþanlarda isteðe baðlý olacak. Çalýþan ve iþverenin uzlaþmasý durumunda yeni sisteme geçiþ de mümkün olacak. Ýþten ayrýlma gibi bir durumda ayný hesap üzerinden kýdem hakký sürecek.
