Geçtiðimiz haftaki yazýmda 1936 yýlýndan günümüze kýdem tazminatýný ele almýþtýk.
Bu hafta da kýdem tazminatý fonu tartýþmalarýný etraflýca ele almak istiyoruz.
Son günlerde kýdem tazminatý yeniden gündeme gelince gerek mail ile gerekse de sokakta, markette, plazalarda gören iþçiler yanýma gelip, “kýdem tazminatýnda ne kaybediyoruz, ne kazanýyoruz?” diye soruyor.
Kýdem Tazminatý Fonu
Öncelikle þunu söylemeliyiz. Bazý basýn kuruluþlarýnda patronlarýn isteði üzerine bu yasanýn hazýrlandýðý ve çalýþanlarýn kýdem tazminatýnýn kaldýrýldýðý gibi yalan-yanlýþ yazýlar çýkýyor. Bu tamamen çalýþanlarý yanýltmaya yönelik taraflý haberlerdir.
Kýdem tazminatý, baþta küçük esnaf olmak üzere, apartmanlardan tutun da, marketlere, hastanelere, pastanelere ve hatta büyük fabrikalara kadar bütün iþletmeler için ciddi sorunlara sebebiyet veren bir uygulamadýr.
Kýdem tazminatýnda çalýþanlar açýsýndan hem lehte ve hem de aleyhte düzenlemeler söz konusu olabilecektir.
Biz tarafsýz bir gözle çalýþanlar açýsýndan yapýlacak düzenlemelerin hem iþçiler ve hem de iþverenler yönünden avantaj-dezavantajlarý olduðunu belirtmeliyiz.
Sistem esas itibariyle Kýdem Tazminatý Fonu adýyla yönetiminde iþçi ve iþverenlerin çoðunlukta olacaðý bir sistemin kurulmasý ve bu sisteme iþverenlerin yüzde 3-6 aralýðýnda deðiþecek kýdem tazminatý primlerini SGK sistemi üzerinden yatýrmak suretiyle toplanacak tutarýn nemalandýrýlmasý ve iþçinin belirlenecek koþullarýn gerçekleþmesi halinde tazminatýný almasý esasýna dayanmaktadýr. Burada iþçilerin yüzde 92’sinin kýdem tazminatý alamadýðý gerçeði dikkate alýndýðýnda en uygun çözümün fon sistemi olduðu görülmektedir.
Kýdem tazminatý fonunun iþçi için avantajlarý:
-Özellikle özel ve kamu sektöründe temizlik, güvenlik gibi taþeronluk hizmetlerinde çalýþanlar da kýdem tazminatýna hak kazanacak,
-Ýstifa edenin kýdemi yanmayacak. Ýþçi istifa bile etse kýdem tazminatý birikecek ve hak ettiðinde bu süreler için fondan ödeme yapýlacak,
-Ýþveren iflas etme veya ödeme güçlüðüne düþse bile iþçinin kýdem tazminatý hakký yanmayacak,
-Bir yýldan az çalýþanlar da kýdem tazminatýndan yararlanacak,
-Ýþçi alamadýðý kýdem tazminatý için mahkemelik olmayacak, dava masrafý ödemek zorunda kalmayacak,
-Kýdem tazminatý hakký olmayan Ýþ Kanunu kapsamý dýþýnda kalan iþçiler de kýdem tazminatýndan yararlanabilecek,
-Ýþçi daha iyi bir iþ bulduðunda iþini deðiþtirebilecek,
-Ýþverenden kýdem tazminatý alabilmek için iþçiler diðer haklarýndan fedakarlýk yapmayacak. Yani iþçi iþverenle kýdem tazminatý pazarlýðý yapmayacak,
-Ýþçilere fazla mesai yaptýrmak yerine yeni iþçi alýnacaðýndan istihdam artacak, iþsizlik azalacak.
Kýdem tazminatý fonunun iþçi için dezavantajlarý:
-Sigortasýz ve kayýtdýþý çalýþan iþçiler kýdem tazminatý hakkýndan yararlanamayacak (Mevcut durumda da sigortasýz çalýþtýrýlanlara kýdem tazminatý ödenmiyor),
-Ücreti düþük gösterilenler düþük miktarda kýdem tazminatý alacaðýndan maðdur olabilecek (Mevcut durumda da düþük ücretten kýdem tazminatý ödeniyor),
-Evlilik, askerlik, 15 yýlý ve 3600 günü doldurup emeklilik yaþýný bekleme gibi durumlarda kýdem tazminatý ödenmeyecek (Burada iþsizlik sigortasýndan yararlanma þartlarý kolaylaþtýrýlarak ve daha fazla ödeme yapýlarak iþçinin iþten çýkarýlmasý veya askerlik halinde geçimini kolaylaþtýracak bir tutar ödenecek),
-Eðer iþçinin bir yýl karþýlýðý 30 gün (aylýk ücrette yüzde 8) yerine, daha az bir süre (aylýk ücrette yüzde 3-4 gibi) kýdem tazminatý ödenirse hak kaybý yaþanacak,
-Ücretten fon için kesinti yapýlacak tutar düþük belirlenirse; daha az kýdem tazminatýna hak kazanýlacak,
-Kýdem tazminatý fonunun kötü yönetilmesi halinde maðduriyetler olacak.
Görüldüðü gibi kýdem tazminatý fonunda iþçi açýsýndan kazanýmlar daha fazladýr. Mevcut durumda yüzde 8 aylýk tutardaki kýdem tazminatýnýn hangi oranda olacaðýnýn belirlenmesi önem taþýyor. Ýþçi sendikalarýnýn burada SGK matrahýnýn (kýdem tavaný dikkate alýnarak) yüzde 5-6 civarýnda bir oraný almasýna yoðunlaþmasý daha doðru olacaktýr. Burada iþçinin yüzde 5-6 aralýðýnda bir oran üzerinden kýdem tazminatý tavaný almasý halinde hak kaybý yaþanmayacaktýr.
