Mazeret izni işçinin ailevi veya kişisel bazı nedenlerle verilen bir izin türüdür. İş Kanunu tarafından, işçinin olağanüstü bir durumundan dolayı verilmiş yıllık izin dışındaki ücretli izinlere mazeret izni denir.
İş hukuku açısından mazeret, çalışanların kendi özel durumlarıyla ilgili işe devam etmesini engelleyen nedenler olarak kabul edilmektedir. İşçinin mazeretine bağlı olarak işveren tarafından verilmesi yasal olarak zorunlu olan izinlerdir.
İş Kanunu’nda sınırlı olarak sayılan mazeret izinleri ile çalışanların ölüm, evlenme, babalık, evlat edinme ve engelli çocuğu olması nedenleriyle işe devam etmeme hakkı olarak düzenlenmiştir.
İşverenler, kanunda sayılan nedenlere bağlı mazeret iznini vermek zorundadır. İşverenin yasal olarak hak kazanma şartları oluşmuş bir mazeret iznini kullandırmama yetkisi yoktur. İşçi talep ettiğinde mazeret iznini kullanabilir.
Mazeret izinleri özelliği gereği ücretli izinlerdir. İşçinin ücretinden bu izinleri kullanması nedeniyle kesinti yapılmaz.
İş Kanunu’nda düzenlenen mazeret izinlerinde, 2015 tarihli 6645 Sayılı Kanunla değişiklik yapılarak yeniden düzenlenmiştir. İş Kanunu'nda mazeret izinleri ayrı başlık altında Ek Madde 2'de belirtilmiştir.
Mazeret izinleri evlilik, doğum, ölüm ve engelli ebeveyni iznidir. İşçiye;
– Evlenmesi durumunda 3 gün,
– Evlat edinmesi durumunda 3 gün
– Anne veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde 3 gün,
– Eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün,
– En en az %70 oranında engelli veya sürekli hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, 1 yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar ücretli izin verilir.
Mazeret izin süreleri iş günü olarak değil, takvim günü olarak düzenlenmiştir. Örneğin cumartesi günü evlenen bir işçinin mazeret izni cumartesi, pazar ve pazartesi ile birlikte 3 gün olarak kullanılır.
Bu bağlamda mazeret izni, İş Kanunu ile düzenlenen bir hak olup, aynı zamanda iş sözleşmeleri ya da toplu iş sözleşmeleri ile genişletilebilmesi mümkündür.
Örneğin Kanunda yer almasa bile iş sözleşmeleri ya da toplu iş sözleşmeleri ile taşınma izni, sınav izni gibi izinler verilebilmektedir. Bunun için mutlaka ya iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesinde hüküm bulunması gerekir.
Mazeret ya da ek ücretli izin olarak tanımlanabilecek bu hakların kullanımı için gerekli belgelerin işverene ibrazı önem taşımaktadır.
İşçi söz konusu hakları kullanırken, ücretli izinli sayılabilmesi için mutlaka bu süreleri belgeleyebilmesi gerekmektedir. Örneğin evlilik durumunda, evliliğini gösterir yasal bir belgeyi işverenliğe sunması gerekir.
İşçilere verilmesi zorunlu olan bu izinler, yukarıda saymış olduğumuz durumlardan herhangi birinin ortaya çıkması durumunda ücretten bir kesinti yapılmaz, diğer bir deyişle kanunda sayıla mazeret izinleri ücretli izinlerdir.
İşçinin çocuklarının, kardeşlerinin veya amca-dayı-hala-teyze gibi diğer bir yakın akrabasının evlenmesi, anne-baba, eş veya çocuk gibi yakın akrabalarının hastalanması, doğum yapması veya maddede sayılmayan diğer bir yakın akrabasının ölümü, işçinin eşinin doğum yapması gibi hallerde işçiye mazeret izni verileceği yönünde bir düzenleme yapılmamıştır.
