Mazeret izni iþçinin ailevi veya kiþisel bazý nedenlerle verilen bir izin türüdür. Ýþ Kanunu tarafýndan, iþçinin olaðanüstü bir durumundan dolayý verilmiþ yýllýk izin dýþýndaki ücretli izinlere mazeret izni denir.
Ýþ hukuku açýsýndan mazeret, çalýþanlarýn kendi özel durumlarýyla ilgili iþe devam etmesini engelleyen nedenler olarak kabul edilmektedir. Ýþçinin mazeretine baðlý olarak iþveren tarafýndan verilmesi yasal olarak zorunlu olan izinlerdir.
Ýþ Kanunu’nda sýnýrlý olarak sayýlan mazeret izinleri ile çalýþanlarýn ölüm, evlenme, babalýk, evlat edinme ve engelli çocuðu olmasý nedenleriyle iþe devam etmeme hakký olarak düzenlenmiþtir.
Ýþverenler, kanunda sayýlan nedenlere baðlý mazeret iznini vermek zorundadýr. Ýþverenin yasal olarak hak kazanma þartlarý oluþmuþ bir mazeret iznini kullandýrmama yetkisi yoktur. Ýþçi talep ettiðinde mazeret iznini kullanabilir.
Mazeret izinleri özelliði gereði ücretli izinlerdir. Ýþçinin ücretinden bu izinleri kullanmasý nedeniyle kesinti yapýlmaz.
Ýþ Kanunu’nda düzenlenen mazeret izinlerinde, 2015 tarihli 6645 Sayýlý Kanunla deðiþiklik yapýlarak yeniden düzenlenmiþtir. Ýþ Kanunu'nda mazeret izinleri ayrý baþlýk altýnda Ek Madde 2'de belirtilmiþtir.
Mazeret izinleri evlilik, doðum, ölüm ve engelli ebeveyni iznidir. Ýþçiye;
– Evlenmesi durumunda 3 gün,
– Evlat edinmesi durumunda 3 gün
– Anne veya babasýnýn, eþinin, kardeþinin, çocuðunun ölümü hâlinde 3 gün,
– Eþinin doðum yapmasý hâlinde ise 5 gün,
– En en az %70 oranýnda engelli veya sürekli hastalýðý olan çocuðunun tedavisinde, hastalýk raporuna dayalý olarak ve çalýþan ebeveynden sadece biri tarafýndan kullanýlmasý kaydýyla, 1 yýl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar ücretli izin verilir.
Mazeret izin süreleri iþ günü olarak deðil, takvim günü olarak düzenlenmiþtir. Örneðin cumartesi günü evlenen bir iþçinin mazeret izni cumartesi, pazar ve pazartesi ile birlikte 3 gün olarak kullanýlýr.
Bu baðlamda mazeret izni, Ýþ Kanunu ile düzenlenen bir hak olup, ayný zamanda iþ sözleþmeleri ya da toplu iþ sözleþmeleri ile geniþletilebilmesi mümkündür.
Örneðin Kanunda yer almasa bile iþ sözleþmeleri ya da toplu iþ sözleþmeleri ile taþýnma izni, sýnav izni gibi izinler verilebilmektedir. Bunun için mutlaka ya iþ sözleþmesi ya da toplu iþ sözleþmesinde hüküm bulunmasý gerekir.
Mazeret ya da ek ücretli izin olarak tanýmlanabilecek bu haklarýn kullanýmý için gerekli belgelerin iþverene ibrazý önem taþýmaktadýr.
Ýþçi söz konusu haklarý kullanýrken, ücretli izinli sayýlabilmesi için mutlaka bu süreleri belgeleyebilmesi gerekmektedir. Örneðin evlilik durumunda, evliliðini gösterir yasal bir belgeyi iþverenliðe sunmasý gerekir.
Ýþçilere verilmesi zorunlu olan bu izinler, yukarýda saymýþ olduðumuz durumlardan herhangi birinin ortaya çýkmasý durumunda ücretten bir kesinti yapýlmaz, diðer bir deyiþle kanunda sayýla mazeret izinleri ücretli izinlerdir.
Ýþçinin çocuklarýnýn, kardeþlerinin veya amca-dayý-hala-teyze gibi diðer bir yakýn akrabasýnýn evlenmesi, anne-baba, eþ veya çocuk gibi yakýn akrabalarýnýn hastalanmasý, doðum yapmasý veya maddede sayýlmayan diðer bir yakýn akrabasýnýn ölümü, iþçinin eþinin doðum yapmasý gibi hallerde iþçiye mazeret izni verileceði yönünde bir düzenleme yapýlmamýþtýr.
