Baþkanlýk seçimi manþetlerinin altýnda, Ortadoðu’da savaþa doðru ilerlediðimizi gösteren iþaretler gittikçe artýyor. Bu hafta Ýsrail Baþbakaný Benjamin Netanyahu, Ýran’ýn nükleer programýna yönelik bir “kýrmýzý hat” belirlemediði için ABD’yi resmen azarladý; bu hat aþýldýðý takdirde Washington askeri harekat düzenlemeye mecbur olacaktý. Ayrýca Ýsrail’in önüne bir “kýrmýzý ýþýk” konulmasýný kabul etmeyeceðini de ekledi. Olaðanüstü bir þey gidiþatý deðiþtirmezse, Ýsrail önümüzdeki altý ila dokuz ay içinde Ýran’ýn nükleer tesislerine saldýrma yolunda ilerliyor.
Ýsrail’in geçtiðimiz yýllar içindeki söylemi bana, uluslararasý toplumu harekete geçirmek, ABD’yi ise hiperaktif hale getirmek için tasarlanmýþ gibi görünüyordu. Uluslararasý yaptýrýmlar hiç bu kadar sert olmamýþ, Ýran hiç bu derece tecrit edilmemiþti. Bu bakýmdan iþe yarýyordu. Fakat Ýran teslim olmadý ve Ýsrail herhangi baþka bir senaryoyu kabul edilebilir bulmuyor. Geçen ay, Savunma Bakaný Ehud Barak olduðu söylenen Ýsrailli bir “karar mercii” Haaretz gazetesine aydýnlatýcý bir röportaj verdi ve Ýsrail’in ABD’nin harekete geçmesi veya meseleyle bizzat ilgilenmek için bir dahaki baharý bekleyemeyeceðini ima etti.
“Karar mercii” Kasým’da Mitt Romney seçilirse, Ýsrail’in kendini daha da sakatlanmýþ halde bulabileceðine dikkat çekti. “Tarih gösteriyor ki baþkanlar mecbur kalmadýkça, seçildikleri ilk yýl içinde çarpýcý operasyonlar düzenlemiyorlar,” dedi. Bana öyle geliyor ki eðer Romney seçilirse, yönetimi ekonomik politikayý en acil mesele olarak görecek ve bu muhtemel senaryonun doðru bir yorumu.
Obama yönetimi küresel bir koalisyon kurdu, bugüne kadarki en sert yaptýrýmlarý uyguladý, bir dizi gizli program üstünde Ýsrail ile birlikte çalýþtý ve Ýsrail’e uzun süredir arzuladýðý askeri donanýmý saðladý. Buna ek olarak, Obama yönetimi son çare olarak güç kullanmaya niyetli olduðunu fazlasýyla açýk etti. Fakat daha ileri gidip önceden bir kýrmýzý hat belirlemek, ABD’yi savaþ açmaya mecbur býrakýr; hiçbir ülke böyle bir taahhütte bulunmaz.
Netanyahu net bir çizgi çekmeyi reddettiði için Obama’yý kýnarken, böyle bir çizgiyi kendisinin de çekmediðini belirtmek isterim. Ýsrail, savaþ nedeni sayacaðý bir eylem veya zenginleþtirme seviyesi tayin etmiþ deðil. Sebep çok açýk: bunu yapmak Ýsrail’in seçeneklerini sýnýrlandýrýr. Eðer Ýsrail’in bunu yapmasý akla yatkýn deðilse, ABD’nin yapmasý neden olsun?
Bir Ýsrail harekatý kesin deðil. Ýsrail’de ateþli bir tartýþma sürerken, çoðunluk tek taraflý harekete karþý çýkýyor. Ýsrail’de kabine hükümetli bir parlamenter sistem olduðu için, harekete geçmek için tüm kabinenin ve daha küçük çaplý güvenlik kabinesinin kabul oyu vermesi gerekiyor. Ve Netanyahu’nun büyük çoðunluðun desteðini alamadýðý yönünde iþaretler var.
Özellikle orduda ve savunma kurumunda bulunan pek çok Ýsrailli, bir Ýsrail saldýrýsýnýn Ýran’ýn programýný ortadan kaldýrmayýp sadece erteleyeceðinin farkýnda. Bu program, muhtemelen hýzla ve daha büyük bir azimle tekrar inþa edilebilir. Colin Kahl, yaygýn inanýþýn aksine, Ýsrail’in 1981’de Osirak reaktörüne düzenlediði saldýrýnýn gerçekte Saddam Hüseyin’in nükleer silah inþa etmeye karar verme sürecini hýzlandýrdýðýný belgeleyen birkaç akademisyenden biri. BM müfettiþleri 1991’de Ýran Körfez Savaþý’ndan sonra Irak’ý ziyaret ettiklerinde, Saddam’ýn programý ne kadar hýzla yeniden inþa ettiðine þaþýrmýþlardý.
Ýran nükleer programý þimdiden popüler. Ev hapsinde olan Yeþil Hareket lideri Mir Hüseyin Musavi, programý açýkça destekledi ve Ýran Devlet Baþkaný Mahmud Ahmedinejad’ý nükleer meselelerde Batý’ya çok fazla taviz verdiði için eleþtirdi. Bir Ýsrail saldýrýsý, Ýranlýlar arasýnda programýn daha da popülerlik kazanmasýna ve hatta Tahran rejimine desteðin artmasýna sebep olabilir.
The New York Times’dan David Sanger, kitabý “Yüzleþ ve Gizle”de Ýsrail’in Ýran’a saldýrdýðý pek çok ABD savaþ simülasyonunu anlatýyor: “Kýsa süre içinde savaþ tüm bölgeyi ve sonra Washington’u içine çekiyor. Savaþ, Suudi petrol tesislerinin Ýran saldýrýlarýna karþý savunulmasýna dönüþüyor ve Ýran’ýn aracý kullanmasý, bölgedeki diðer oyuncularýn da iþe bulaþmasý anlamýna geliyor. Ve neticede bir kazanan yok.”
Obama yönetimi Ýsrail’i harekete geçmemeye ikna etmeye çalýþýyor. Fakat böyle yaparak, askeri harekatý ABD için kaçýnýlmaz hale getirecek, dönüþü olmayan bir yola girmemeye dikkat etmeli. ABD otomatik pilotta, Ortadoðu’da bir savaþa daha girmeden önce, ulus olarak iyice düþünüp taþýnmalýyýz.
