Sudan’da 22 yýl süren iç savaþý sonrasýnda 2005 yýlýnda güneyde yaþayanlar ayrýlma kararý almýþ, yapýlan referandum sonrasýnda da 2011’de ülke resmen ikiye bölünmüþtü. Darfur’un acýlarý üzerine kurulu bu yeni siyasi harita, El-Beþir yanlýlarý ile ve karþýtlarýnýn iki ayrý devlet içinde yaþamayý tercih ettiklerinin göstergesi olarak kabul edildi.
Ancak, topraklarý ve iktidarý ayýrmak, yaþamak için yeterli olmuyor. Afrika’nýn bir çok ülkesi gibi Sudan’ý da Güney Sudan’ý da ayakta tutabilecek, yaþatabilecek iki önemli kaynak söz konusu; bunlardan birisi su, diðeri petrol. Temiz su kaynaklarý kýt olan Sudan’da Darfur sorununa kaynaklýk eden koþullar da zaten sulak alanlarda hayvan otlatma konusuyla açýða çýkmýþtý; bölünme sonrasýnda ise Nil’in paylaþýmý konusu gündeme geldi. Hartum yönetimi, ‘madem ayrýldýnýz, suyu da kendiniz bulun’ türünden bir siyaset güderek, sýnýr aþan sularýn paylaþýmý konusunda masaya oturma eðilimi sergilemedi.
Ayrýlarak kendilerine yeni bir ülke kuran Güney Sudanlýlarýn karþýlaþtýklarý bir diðer sorun ise, ülkelerinin artýk doðu deðil orta Afrika ülkesi haline gelmesiydi; zira Kýzýldeniz’e olan baðlarý kesilmiþti.
***
Söz konusu sýkýntýlar, yeni devlet kurma sevinci içinde kýsa bir süreliðine unutuldu ve muhtemelen zengin petrol kaynaklarý büyük bir güvence olarak görüldü. Ancak ortadaki sorun büyük, zira Sudan petrolünün yarýdan fazlasýnýn saðlandýðý Higlig Bölgesi, ayrýlma anlaþmasý sýrasýnda Sudan’a ait toprak parçasý olarak kabul edilmiþti. Higlig, Güney Sudan’ýn güney batýsýnda ve Sudan ile sýnýr oluþturan bir bölge. Her iki devlet de bu bölgenin kendisine ait olduðunu iddia ediyor ve petrolün paylaþýmý da týpký sularýn paylaþýmý gibi savaþ konusu haline gelmiþ durumda.
Güney Sudan, bölgenin kendisine ait olduðu iddiasýný askeri olarak gösterdi ve Mart ayý sonunda birliklerini bölgeye soktu. Sudan ordusunun karþý müdahalesi ve uluslararasý baskýlar sonucunda Güney Sudan bölgeden çekildi ve konuyu ‘adil bölüþüm’ sorunu olarak siyasi platformlara getirme kararý aldý. Ancak, anlaþýlan o ki El-Beþir Güney Sudan’ýn taleplerini sadece bir sýnýr ve paylaþým sorunu olarak deðerlendirmedi ve ülkeyi bütünüyle düþman ilan etti. Bunun sonucunda da kamuflaj giysilerini giyerek ordusunun baþýna geçti ve Güney Sudan’ý bombalamaya baþladý.
***
Sonuçta iki devlet savaþa girmiþ durumda. Uluslararasý baskýlar bir tarafýn Higlig’ten çýkmasýný saðladý ama öbür tarafýn hýzýný alamayýp ülkeyi bombalamasýna engel olamadý. Bu arada, Güney Sudan devlet baþkaný Salva Kir, Çin’e resmi bir ziyaret yapmaktaydý. Bu ziyaret ile Sarý Deniz’deki Çin-Rusya ortak askeri tatbikatýnýn gayet tabi denk getirilmesi için çaba sarf edilmemiþtir. Ancak buradan Kýzýldeniz ile Sarý Deniz arasýnda bir baðýntý olmadýðý sonucu da çýkarýlmamalý.
Sudan petrol sektörüne en fazla yatýrým yapan ülke Çin. Dolayýsýyla petrol bölgesinin aidiyeti ile ilgili sorun, Çin’in petrol ve petrole baðlý beklentileri açýsýndan yaþamsal önemde. Ayrýca konu Çin’in Afrika ilgisi bakýmýndan da ayný ölçüde deðerli. Çin’in bu yayýlmasýný tehdit olarak gören güçlerin boþ durmadýklarý düþünülürse, aslýnda Sudan’daki paylaþým ve bölünme sorunsalýnýn ne denli büyük bir mücadelenin uzantýsý olduðu görülebilir.
Baðýmsýzlýk arayýp baþka bir ülke kurmayý planlayanlarýn uluslararasý meþruiyetleri ve yaþama garantileri için büyük güçlere ihtiyaç duyacaklarý bilinen bir gerçek. Sorun, taraflarýn birbiriyle rekabeti keskinleþmiþ farklý güçleri arkalarýna almalarý halinde ortaya çýkýyor. Belki uzun vadede birileri kazanýp diðerleri kaybediyor ama, bu ne insan ölümlerine çare oluyor ne de sonuçlarý önceden garanti edilebiliyor.
