Bugünlerde siyasetin bir numaralý gündemi, koalisyon ve erken seçim hakkýnda. Koalisyonun olup olmayacaðýný belirleyecek en az altý temel unsur var. Bu altý unsur þu þekilde: Ýktidar olma isteði, koalisyona mecbur olup olmamak, bir sonraki seçimde oylarýnýn nasýl etkileneceði ile iliþkili beklenti, partiler arasý siyasal mesafe, liderin partisi içindeki konumu ve parti içi dengeler, partiler dýþýndaki siyasal aktörlerin etkisi. Bu altý unsur dinamik bir þekilde etkileþerek sonucu belirleyecek.
Ýktidar olma isteði
Birbirleriyle mücadele halindeki siyasal organizasyonlar realist temelde, siyasal çýkarlarýna göre davranýrlar. Partiler öncelikle iktidar olma mücadelesi içindedirler. Eðer tek baþlarýna iktidar þanslarý varsa, öncelikle onu gerçekleþtirmek isterler. Eðer tek baþlarýna iktidar olma þanslarý yoksa, koalisyon ortaðý olarak iktidara katýlmak isterler. Örneðin CHP için iktidarda olmanýn tek yolu koalisyon ortaðý olmak. Bu sebeple bu süreçte kendisiyle koalisyon yapýlmasýný en fazla isteyecek parti CHP olacak.
Koalisyona mecbur olup olmamak
Partiler tek baþlarýna iktidar olma için çabalarlar. Koalisyona ancak gerçekten mecbur kalmýþlarsa ve baþka bir seçenekleri yoksa koalisyon için uðraþýrlar. Yani koalisyon için gereken temel psikoloji, “mecburiyet” veya “baþka seçeneðin olmamasýdýr”. Bu psikoloji en fazla AK Parti için geçerli. AK Parti her aþamada yeni bir seçimde tek baþýna iktidar olup olamayacaðýný test etmeye çalýþacaktýr. AK Parti için henüz koalisyona mecbur olduðu söylenemez.
Koalisyon gelecek seçimi nasýl etkiler?
Koalisyona sürecindeki siyasal partiler, rasyonel hesaplar yaparlar. Amaçlarý kýsa ve uzun vadede oylarýný arttýrmak, kendilerini daha güçlü hale getirmektir. Bu sebeple, gelecek seçimde oylarýnýn nasýl etkileneceðini hesaplamaya çalýþýrlar. Siyasal geleneðimiz daha önce koalisyon yapan partilerin sonraki seçimlerde zararlý çýktýðýný gösteriyor. Bu hal koalisyon yapýp yapmamayý belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Özellikle AK Parti muhtemel bir koalisyondan zararlý çýkma tehdidi altýnda karar verecektir. MHP koalisyon kararýný oluþtururken bir sonraki seçimi en fazla gözeten partilerden biri olacak.
Partiler arasý siyasal mesafe
Koalisyon ortaðý olup olmamada hem partilerin hem de seçmenlerinin diðer siyasal partilere bakýþý önemli bir faktördür. Partilerin birbirlerine yakýnlýðý veya uzaklýðý “siyasal mesafe” kavramý ile tanýmlanabilir. Örneðin MHP ile HDP arasýnda siyasal mesafe oldukça uzaktýr. Bu sebeple de koalisyon ortaðý olmalarý oldukça zordur. Türkiye’de kimlikleri temsil eden siyasal partilerin birbirleri ile “siyasal mesafesi” oldukça yüksektir. Aslýnda birbirlerine yakýn olarak algýlanan AK Parti ile MHP arasýnda da siyasal mesafe oldukça yüksektir.
Liderin parti içi konumu
Koalisyon ihtimalini etkileyen faktörlerden biri de parti liderinin partileri içindeki konumu ve parti içindeki dengelerdir. Partisine hakim olmakta zorlanan bir lider, koalisyon yoluyla hükümete katýlarak iç mücadeleyi bastýrmak isteyebilir. Bu anlamda Kemal Kýlýçdaroðlu’nun koalisyona kiþisel olarak da ihtiyacý vardýr. Bu anlamda, koalisyona kiþisel olarak en az ihtiyacý olan Devlet Bahçeli’dir.
Parti dýþý siyasal aktörler
Parti dýþý siyasal aktörler olan Doðan Grubu, Paralel Yapý, TUSÝAD, Uluslararasý güçlerin de koalisyonun olup olmamasýna farklý düzeyde etkileri vardýr. Bu güçlerin seçim sürecine de etkileri olmuþtu. Bu aktörler genellikle koalisyon kurulmasý yönünde giriþimlerde bulunduðu da biliniyor. Bu güçler MHP’yi etkileme gücüne sahip olabilselerdi, içinde AK Parti’nin olmadýðý bir koalisyon kurmak istiyorlardý. Þimdiler de ise, AK Parti CHP koalisyonundan yana tavýr alýyorlar.
Koalisyondan ziyade erken seçim daha olasý
Tüm bu faktörleri bir araya getirerek þu anki hali deðerlendirirsek; yeni bir seçimin mümkün olmasý, yeni bir seçimde dengelerin deðiþebilme ihtimalinin halen devam etmesi, koalisyonun gelecek seçimi etkileyecek olduðunun bilinmesi, partiler arasýndaki siyasal mesafenin yüksek olmasý, parti dýþý siyasal aktörlerin güçlerinin sýnýrlý olmasý gibi nedenlerden dolayý koalisyon kurulabilmesi zor. Erken veya yeniden seçim ise hala en güçlü olasýlýk.
