Bitki bileþenleri arasýnda polifenolik yapýda olan antosiyaninler açýk kýrmýzýdan koyu mora varan renklerle meyvelerin rengini vermektedir. Bilimsel araþtýrmalarýn sonuçlarý farklý renkteki meyveler arasýnda özellikle koyu kýrmýzý-mor renkli meyvelerin saðlýk için önemini ortaya koyuyor. Ancak bu renkteki her meyvenin etkileri ayný deðil, þüphesiz. Yemiþ tipi 10 meyvenin alkol özütleri üzerinde yapýlan deneysel bir çalýþmada insan lösemi ve kolon kanseri hücre kültürleri üzerinde en yüksek etkiyi yaban mersini (bilberry) meyve özütünün gösterdiði gözlemlenmiþ. Bu çalýþmada en yüksek antosiyanin içeriðinin yaban mersini özütü içerisinde bulunan ve meyvenin rengini veren antosiyanin grubu bileþiklerden malvidin ve delfinidin’in lösemi hücreleri üzerinde etkisi bulunmasýna karþýlýk kolon kanseri hücreleri üzerinde sadece delfinidin’in etkili olduðu tespit edilmiþ.
Aslýnda yaban mersini (Vaccinium myrtillus L.) ülkemizde ismi karýþtýrýlan, yanlýþ kullanýlan bir bitki. Koyu renkli meyvesi olan çok sayýda meyve ayný isimle anýlýyor. Yayýn organlarýnda yazdýðýmýz yazýlar neticesi bu konuda bir miktar geliþmeler saðlandýðýný, bazý baharatçýlarda artýk Ýngilizce orijinal isimlerini gösteren etiketlerin de yer aldýðýný görüyoruz. Ama yine de dikkat etmek gerekiyor. Yukarýda bahsettiðim çalýþmada da görüldüðü gibi antosiyanin içeriðindeki farklýlýk yararlý etkisini de deðiþtirebiliyor.
KAN DEÐERLERÝNDE ARTIÞ
Deneysel olarak yaban mersini özütünün kolon kanseri üzerindeki etkinliðini gösteren yukarýda bahsettiðim çalýþmanýn sonuçlarý deney hayvanlarý üzerinde yapýlan çalýþmalarla da doðrulanýyor. Fareler üzerinde yürütülen çalýþmalarda yaban mersininin farklý mekanizmalar üzerinden etki ederek kolon kanseri geliþimi üzerinde koruyucu rol oynayabileceði sonucuna varýlmýþ.
Kolon kanseri en sýk görülen ve tehlikeli kanser türleri arasýnda yer alýyor. Bu bakýmdan yaban mersini meyvelerinin bu kanserin geliþimini önleyici ve tedavisindeki katkýsý gözardý edilemeyecek kadar önemli. Ancak yaban mersininin bir baþka önemli rolünden de bahsetmek istiyorum.
5-fluorourasil (5-FU) kolon kanseri tedavisinde uygulanan bir kemoterapötik ajan. Ancak önemli yan etkileri nedeniyle uygulamalarda hasta tahammülü sorun teþkil ediyor. Yapýlan bir çalýþmada 5-FU uygulamasýndan sonra 10 gün süreyle deney hayvanlarýna yaban mersini özütü verilmesiyle kan deðerlerinde belirgin artýþ saðlanabilmiþ (alyuvar, nötrofil ve monosit sayýsýnda-sýrasýyla-1,2 misli, 9 misli ve 6 misli artýþ). Ayrýca kanser ilacýnýn uygulamasýnýn yol açtýðý dalak ve kemik iliði depresyonu belirgin bir þekilde engellenmiþ. Bu uygulama 5-FU tedavisinin daha uzun süre uygulanabilmesi ve tedavi cevabýnýn artýrýlabilmesi bakýmýndan önemli.
VAKÝT KAYBETMEYE GEREK YOK
Çok yeni bir çalýþmada yaban mersini özütünün daha yüksek etki gösterebilmesi için ne þekilde uygulanmasý gerektiði incelenmiþ. Antosiyanin bakýmýndan zenginleþtirilmiþ yaban mersini özütünden hazýrlanan çeþitli ilaç þekilleriyle yapýlan çalýþmada, özütün kapsül içerisinde verildiðinde baðýrsaklara ulaþan miktarýnýn daha yüksek olmasý ve dolayýsýyla daha etkili olabileceði bildiriliyor.
Yaban mersininin kolon kanser üzerindeki olasý yararlarýný ortaya koyan bu çalýþmalarýn deneysel olmasý nedeniyle henüz klinisyenlerin dikkatini çekmemiþ olabilir. Ancak yaban mersini zaten gerek kalp ve damar hastalýklarýndaki koruyucu rolü ve gerekse göz iþlevlerini destekleyici etkileri bakýmýndan koruyucu saðlýk uygulamalarýnda klinikte baþarýyla uzun yýllardýr kullanýlýyor. Benim düþüncem ‘güvenilir marka’ yaban mersini formülasyonlarýnýn gerek kolon kanseri riskinin azaltýlmasý gerekse kanser kemoterapisinde tedaviye yardýmcý olmak üzere (bilhassa kanser hastalarýnda bozulan kan tablosunun desteklenmesi amacýyla) kullanýlmasý için klinik deney sonuçlarýný bekleyerek vakit kaybetmeye gerek yok.
