Türkiye’nin iki yakýn ama sorunlu komþusunda dün ve evvelsi gün seçim vardý. Ermenistan ve Kýbrýs cumhurbaþkanlarýný seçmek için sandýða gitti. Ermenistan’da Serj Sarkisyan, Kýbrýs Cumhuriyeti’nde ise Nicos Anastasiyades en çok oyu aldý. Her ne kadar her iki seçimin ana konusu Türkiye ile iliþkiler deðilse de, süreç tamamlanýp taþlar yerli yerine oturduðunda Türkiye meselesi gündeme gelecek.
Bu ülkelerin yönetimleri gündeme getirmese üçüncü taraflar gündeme getirecek. Dünyanýn da, bizim de, Ermenistan ve Kýbrýs’ýn da var olan statükolarýn devamýndan yana çýkarý yok. Kýbrýs’ýn ekonomisi düzelecekse, hidrokarbon yataklarýndan elde edeceði zenginlikleri iþletecekse, Türkiye ile ve Türk tarafý ile barýþmak zorunda. Ayný þey Ermenistan açýsýndan da geçerli. Kaynak fakiri Ermenistan Avrupa ile bir þekilde entegre olacaksa, Türkiye’nin desteðine muhtaç.
***
Ama Türkiye de bu sorunlarla sonsuza dek yaþayamaz. 2015 yýlý gelmeden Ankara kuzeydoðu komþusuyla Azerbaycan’ý kýrmadan ve küstürmeden iliþkilerini normalleþtirmenin yolunu bulmak zorunda. Mümkünse 2009 yýlýnda imzalanmýþ protokollerin hayata geçirilmesi için koyduðu önkoþulun (hafifletilmiþ biçimde de olsa) karþýlanmasý için bir diplomatik inisiyatif baþlatmalý. Deðilse iliþkileri aþama aþama iyileþtirecek yöntemler aramalý.
***
Kýbrýs’ta çözüm ise çok daha acil. Sorun Türkiye’nin AB üyeliðinin önündeki en büyük “hukuki” engel olarak dikiliyor. Müzakereler görünürde gümrük birliðinden doðan sorumluluklarýmýzý yerine getirmemiþ olmamýzdan dolayý askýda bekletiliyor. Ayrýca yeni sorunlar ve kurulan yeni ittifaklar Kýbrýs sorununun çözümünü her geçen gün daha da içinden çýkýlmaz hale getiriyor. Devreye münhasýr ekonomik bölge, Mýsýr, Ýsrail, Lübnan giriyor. Bu ülkelerle olan iliþkilerimizi de etkiliyor.
***
Eðer bir aksilik çýkmaz da ikinci turda GKRY cumhurbaþkanlýðýna, dolayýsýyla da toplum liderliðine DISY lideri Anastasiyades seçilirse Türkiye ona ulaþmanýn ve Kýbrýs sorununu seçim öncesinde dillendirdiði biçimde gevþek bir federasyon çerçevesinde çözmenin yöntemlerini araþtýrmalý. Anastasiyades gibi ayaklarý yere basan bir liderin Kýbrýs Rum kesiminde iþbaþýna gelmesini iyi deðerlendirmeli.
***
Unutmayalým ki her iki sorunun da çözümü Türkiye kadar Azerbaycan ve Kýbrýslý Türkler için de önemli. Azerbaycan için önemli, çünkü 20 yýldýr izlediðimiz politika onlara yardýmcý olmadý. Ermenistan’ý hiç bir þekilde çözüme teþvik etmedi. Tam tersine Daðlýk Karabað Türkiye ile olan sorunlarýn içinde eridi, Azerbaycan’ýn meþru talepleri göz ardý edildi.
Türkiye bir 20 yýl daha sýnýrlarýný kapalý tutsa Ermenistan’ý etkileyebileceðe, Daðlýk Karabað sorununun çözümüne katkýda bulunacaða benzemiyor. Ama Ermenistan ile iliþkilerimizi normalleþtirirsek çözüm sürecinin parçasý olabiliriz. Zaten Azerbaycan da her þeyini feda edip Ermenistan’a saldýrmayacaðýna göre, diplomatik bir çözüm için daha çok müttefike ihtiyaç duyacak demektir.
Kýbrýs sorununun çözümü Kýbrýslý Türkler için önemli, çünkü sorun bu denli makul bir Rum lider tarafýndan da çözülmezse BM parametreli içinde hiç çözülmeyecek, Kýbrýslý Türklerin kendi kaderlerini ne þekilde belirleyecekleri artýk iyice ortaya çýkacak demektir. Anastasiyades’in seçimi onlar için tarihi bir fýrsattýr. Sorun ya BM parametreleri çerçevesinde ve gevþek denebilecek bir federasyon temelinde çözülecek ya da KKTC’nin devlet olarak tanýnmasý saðlanacaktýr. Her iki alternatif de Kýbrýslý Türklerin çýkarýnadýr.
***
Türkiye için önemli olansa hiç kimse tarafýndan önerilmeden ve bir an önce bu iki alanda inisiyatif geliþtirmesi, çözümü isteyen taraf olarak herkesten önce ortaya çýkmasý, çözümün parametrelerini belirlemesidir. Aksi takdirde çözüm baþkalarý tarafýndan ve baþkalarýnýn çýkar ve beklentilerini koruyacak þekilde bize dayatýlacak, Türkiye inisiyatif üstünlüðünü kaptýracaktýr.
Suriye sorunu ile uðraþan, Irak politikasý pek çok yerde tartýþma yaratan Türkiye kronik sorunlarýný çözmek, Ermenistan, Kýbrýs ve tabii ki Ýsrail ile barýþmak durumundadýr. Her üç ülkedeki seçimler ve yeni krizlerin yarattýðý konjonktür Türkiye’ye bu ülkelerle barýþabilme, isteklerini optimum düzeyde olmak þartýyla muhataplarýna kabul ettirebilme imkaný tanýmaktadýr.
