Müsabakalarda sporcunun performansý ile ‘uyanýklýk, kaygý ve stres’ arasýnda önemli bir iliþki vardýr. Aslý Çakýr Alptekin ve Gamze Bulut bu dengeleri kurarak tarihe geçtiler.
Olimpiyatlarda 1500 metrede atletlerimiz Aslý Çakýr Alptekin ve Gamze Bulut bir altýn bir gümüþ madalya kazanarak tarihe geçtiler. Tebrik ediyorum. Sporcular için demonstrasyon niteliðinde bir yarýþ izledik. Ýki atletimizin de fizik kondisyonlarý üst düzeydeydi. Gösterdikleri azim ve inanç takdire þayandý. Ortaya koyduklarý taktik ve yönetim anlayýþý muhteþemdi. Ayrýca bu iki atletimizin baþarýsýnda en büyük paya sahip olduðuna inandýðým Aslý Çakýr Alptekin’in eþi ve antrenörü Ýhsan Alptekin ve Gamze Bulut’un antrenörü Süleyman Altýnok’u yürekten kutluyorum. Spor müsabakalarýndaki performansla “uyanýklýk, kaygý ve stres” arasýnda çok önemli bir iliþki vardýr.
Baþarýsýz sporcularda sorun dikkat
Uyanýklýk derin uykudan aþýrý uyarýlmýþlýða dek deðiþen bir fizyolojik ve psikolojik aktivasyon halidir. Derin uyku; relaksasyon, moral ve motivasyon düþüklüklerinde azalýr, kýzgýnlýk, endiþe ve yoðun stres durumlarýnda artar. Ancak aþýrý heyecan, endiþe ve kaygý beyni bir manada kilitleyerek uyanýklýðý ortadan kaldýrabilir. Uyanýk olmak þuurlu olmakla eþ anlamlý deðildir. Bir sporcu bir yarýþý þuurlu ama uyanýk olmadan tamamlayabilir. Bu, düþünceli bir sürücünün geçtiði trafik ýþýklarýný, yaptýðý sollamalarý fark etmeden araba kullanmasý gibi bir þeydir. Yarýþýr ama ne yaptýðýnýn farkýnda olmayabilir. Bu, sporcunun konsantre olamamasý ve performansýný bilinçli bir þekilde sergileyememesi demektir. Böyle bir durumda sporcu istediði kadar güçlü olsun baþarýlý olamaz. Halterde baþarý beklediðimiz Sibel Þimþek müsabaka sonrasý þu ifadeleri kullandý: “Anlamsýz bir þekilde daðýldým. Ýnanamýyorum. Bu derecelerin altýna antrenmanda bile girmiyorum. Kendime çok kýzgýným.”
Aþýrý kaygý ve stres bu sporcumuzun uyanýklýk ve dikkat seviyesini düþürerek beklenen performansý sergilemesine engel olmuþtur. Yine tekvandoda altýn madalya kazanan sporcumuz Servet Tazegül: “Ýngiliz rakibime karþý tatamiye çýktýðýmda daha uyanmamýþtým. Onlar tezahürat yapýnca beni uyandýrdýlar” dedi ve ilave etti: “tek eksiðim antrenmansýzlýktý.” Eðer uyanamasaydý büyük bir ihtimalle kazanamayacaktý. Ýyi bir uyanýklýlýk hali ve konsantrasyon bazen fizik kondisyon açýðýný kapatabiliyor. Ancak iyi bir fizik kondisyon ve antrenman konsantrasyon açýðýný kapatamayabiliyor. Bu olimpiyatlarda bazý önemli sporcular da sakatlanmadan dolayý baþarýlý olamadýlar. Madalya beklenen Çinli atlet Liu Xiang, 110 metre engelli yarýþýnda, Jamaikalý atlet Asafa Powell, 100 metre yarýþýnda sakatlandý.
Stres bedene de yansýyor
Bu atletlerin sakatlanmalarýnýn altýndaki en büyük etken stresin yarattýðý aþýrý kas gerginliðidir. 800 metrede yarýþan atletimiz Merve Aydýn aþil tendonundan sakatlandý. Muhtemelen sebep aþýrý stresin yarattýðý kas gerginliði. Sporcunun kendi içindeki psikodinamikleri, çevresel baskýlar stres düzeyini artýran unsurlardýr. Önemli olan bu stresi yönetebilmektir. Yarýþlarýn ilk dönemlerinde bu baský yoðundu. Eðer olimpiyatlardan sorumlu kurumlarýmýz bunu öngörüp yönetebilselerdi belki de madalya sayýsý artacaktý. Ancak bu baþarýsýzlýklar sonradan gelen sporcularý paradoksal bir þekilde rahatlattý. Çünkü çevresel beklentiden kaynaklý stres minimize oldu. Aslý ve Gamze iyi ki baþlarda koþmadýlar. Gençlik ve Spor Bakanýmýz Suat Kýlýç hedefimizin 2020 olimpiyatlarý olduðunu söyledi. Ancak bu sefer “Spor Psikolojisi” ve “Sporda Stres Yönetimi” çalýþmalarýný ihmal etmemek gerekiyor.
