Ýskoçya’da erkekler kültürel sembol olarak etek giyer. Gerçi eteðin görüntüsü ve kesimi gayet erkeksidir. Uzun konçlu çoraplar ve aksesuarla etek, üniforma gibi durur. Ancak dýþ dünyada merak konusudur: Eteðin altýna birþey giyiliyor mu? Neyse, kendileri bilir...
Dýþ dünyanýn bu ara merak ettiði, etekten ziyade, Ýskoçya’nýn baðýmsýzlýk havasýna girmesi. Ankara-Konya-Antalya’yý birleþtirince Ýskoçya kadar arazi yapýyor. Üç vilayet büyüklüðünde ve Ýngiltere adasýnýn kuzeyinde olan Ýskoçya 6 milyon nüfusuna 18 Eylül’de soracak: Londra’daki merkezi hükümetten ayrýlýp baðýmsýz devlet olalým mý?
Referandum düne kadar þaka kapsamýndaydý. Genel kaný -Ýskoçlar ayrýlmanýn maliyetini görürler ve ayrýlmaya hayýr derler- þeklindeydi... Önceki gün ise bir ankette ‘Evet Ayrýlalým’ diyenler çoðunluða geçti, olay ciddiyet kazandý... Ayrýlýkçýlarýn oylamada da çoðunluða geçebilecekleri anlaþýldý. Kopuþ için yüzde 51 yeterli.
Siyasi vaziyetleri en iyi piyasa fiyatlayacaðýndan, finansal piyasalara bakmakta yarar var: Son durumda Ýngiliz sterlini satýþ görüp, deðer kaybediyordu... Demek piyasa durumu ciddiye alýyor... Asýl: Anket Ýngiltere Baþbakaný Cameron’un Kraliçe ile hafta sonu tatilini berbat etti... Baþbakanlar bazý hafta sonlarý Kraliçe’nin kýrsaldaki þatosuna davet edilip itibar artýrýrlar. Ancak Ýskoçlar’ýn ayrýlmakta ciddi olduklarý anlaþýlýnca tatil de, itibar da kaydý: Ýskoçya koparsa Baþbakan koltuktan olabilir. Koltuðu kurtarsa bile -Ýskoçya’yý kaybeden adam- unvanýný taþýyacak.
Bu arada Kraliçe’nin Ýskoçya’nýn kaybedilmesi ihtimalinden -dehþete düþtüðü- yazýldý... Makul bir tepki, ancak Saraya sorulunca -Kraliçe bu mevzuda taraf tutmuyor- diye kibar bir açýklama geldi... Memaliki Ýskoçya elden gidiyor, taraf olunmaz mý? Neyse, kendi bilir.
Ýskoçya’nýn ayrýlma kararý almasý, ciddi etkiler yaratacak. Ekonomik tarafta hem Ýskoçya’yý hem Londra’yý yaralayacak kriz çýkmasý mümkün... Sonra Ýskoçya AB’yi ve Euro’yu zor durumda býrakabilir... Ayrýca Ýskoçya’nýn gitmesi sonucu Ýngiltere AB’den çýkabilir- diyenler var. Sonuncusunun mantýðý þu: Ýskoçya AB yanlýsý idi Ýskoçya gidince kalan bölgelerde -AB’den çýkalým- diyenler çoðunluða geçebilir.
Londra düne kadar Ýskoçya’nýn ayrýlma havalarýna -Biþey olmaz, gidemezler- diye bakýyordu. Þimdi Londra’da telaþ var ve telaþ, açýklamalara yansýyor: Ýskoçya ayrýlýrsa terör tehdidine açýk hale gelir, biz koruyamayýz- diyen eski MI6 istihbarat þefi, mesela... Tam -Kurt gelir seni kapar- korkutmasý. Öte yanda þefim yýllar önce -Saddam’ýn Ýngiltere’yi 45 dakikada vuracak kitle imha silahlarý var- diyen raporun da mucidiydi. Bu sabýkayla Ýskoçlar’ý korkutmasý bir yana, konuþmasý bile faul... Neyse, þefim sen boþlarý kaldýr.
Ýskoçya’nýn kopmasýyla kriz çýkacaðýný söyleyenler de artmaya baþladý. Burada sorun: Piyasalarýn ve katýlýmcýlarýn birþey olmadan önce harekete geçip fiyatlamasý. Örneðin oylama tarihi yaklaþtýkça kopuþ öngörüsü yükselirse, Ýskoçya baðlantýlý bankalar ve þirketlerden kaçýþ olmasý, bankalar önünde kuyruk, borsada satýþ zincirleme etki muhtemel. Ancak ayrýlma anýna kadar Ýskoçya’daki bankalar Londra’nýn sorumluluðunda ve bankalardan para çýkýþý son ana dek Londra’yý ilgilendiriyor. Yani daha referandum olmadan kriz baþlayabilir. Oylamanýn -Ayrýlalým- sonucu vermesi halinde süreç, Ýngiltere Merkez Bankasý’nýn maharetine bakýyor. Beklenti, sterlinin yüzde 5 deðer kaybetmesi ve Merkezin faiz artýrýp, durumu aþamalý olarak toparlamasý.
Peki Baðýmsýz Ýskoçya ekonomik olarak dayanabilir mi? Londra -Sterlin kullandýrmam- diyor. Ýskoçlar bunu ciddiye almýyor. Sterline izin verilse bir türlü, verilmese baþka türlü. Her durumda çalkantý, Londra’ya da zarar. Ýskoçya kendi parasýný bassa, ayrý etkiler var. Euro kullanmasý için uðraþmasý lazým. Cevabý olmayan soru çok, çünkü ilk kez yaþanan durumlar var. Ancak kopuþun iki tarafa da maliyeti olacak.
Sonuçta heyecanlý bir oylama olacak ve o zamana dek sürprizler mümkün. Bakacaðýz... Bu arada Londra ayrýlýkçýlarý korkutmak için epey laf söyledi de, henüz kopuþun -Ýskoç futbol takýmlarýna etkisini- söylemedi. Ýlk Ýskoçya-Ýngiltere maçýný heyecanla bekliyoruz.
twitter.com/selimatalayny
