ABD Merkez Bankasý FED’in ne zaman faiz artýracaðý konusu piyasalarýn en sevdiði bilmece bulmacalardan biri.
Geçen hafta FED toplantýsýnýn ardýndan Baþkan Yellen’in teknik bir ayrýntý verirken -Aylýk alýmlar bittikten 6 ay sonra- demesi, faiz artýþýnýn tarifeli tren seferi gibi Nisan 2015’te geleceði kanýsýný uyandýrdý.
Bu iþten en çok rahatsýz olmasý gerken piyasa, ABD piyasasý. Ama FED kararýndan sonra borsada S&P endeksi rekor kýrdý. Ve ABD piyasasý hiç öyle faiz artacakmýþ, kýyamet kopacakmýþ gibi davranmýyor.
FED toplantýsýndan sonra birkaç þey oldu: Bazý veriler iyi geldi... Bu -Boþverin bir yýl sonrasýný, þimdiye bakalým- havasý yarattý. Ancak faiz artýþýna gerçek anlamda dayanak olacak veriler, hiç güçlü deðil. Ýstihdam sürünüyor. Enflasyon yok. Konut, kötüleþmeyi sürdürüyor. FED’in en önem verdiði konut sektöründe fiyatlar ve talep, olmasý gereken yerde deðil. Kar kýþ yüzünden- dediler, ancak kar yaðmayan tropik eyaletlerde de konut sektörü kötü. Çünkü bankacýlýk sektörü hâlâ millete uygun kredi vermiyor. Bankalar krizden sonra kredi verme standartlarýný o kadar yükselttiler ki, konut kredisi almak Niagara Þelalesi üzerinde yürümekten zor. Bankalar çatýya kadar parayla dolu. FED o parayý millete kredi olarak daðýtsýn diye veriyordu, bankalar parayý daðýtmayýp üzerine oturunca, umulan canlanma gelmedi. FED de zaten bu yüzden meþhur aylýk alýmlarý durduruyor.
Þimdi FED faiz artýþý gerçekten Nisan 2015’te mi? Hayýr deðil. Yellen bir tarih vermedi... Vermediðini FED toplantýsý ardýndan doðan hava ve FED bölge baþkanlarýnýn açýklamalarý da gösteriyor. Baþkanlar -Sonuç bildirisine bakýn- dediler. Sonuç bildirisi -Geniþ para politiksý sürecek- diyor. FED içindeki bazý þahinlerin -faiz artýþý istemesi bir yana, FED daha ekonominin nereye gittiðini göremiyor.
Diyelim, iþler çok iyi gitti, ekonomi canlandý... Ýstihdam ve konut düzelse bile FED’in faiz artýrmak için enflasyon görmesi gerek. Enflasyon ortada yok. Yüzde 2 enflasyon olsa bile FED’in hemen el frenini çekecek hali yok, piyasa yüzde 3’e kadar yolu olduðunu biliyor.
Ýþler o kadar iyi gitmezse, orta karar giderse faiz artýþ kararý 2015 sonuna uzayacak. Hâlâ -faiz 2016’da artar- diyen önemli banka analizleri var. Bu arada -artacak- denen faizin ilk aþamada 0.25’ten daha kabadayý olmasý beklenmiyor.
Sonuçta, FED’in faiz artýrma tarihi yok. FED’in bazý niyetleri ve iyimser tahminleri var, onlar tutarsa, 2015 sonbaharýnda birþeyler yapabilir. Aylýk alýmlarý azaltmasý, ekonomi iyiye gittiði için deðil, aylýk alýmlar bir iþe yaramadýðý için. Aylýk alýmlarýn bitmesinin ardýndan otomatik faiz artýþý gelmeyecek. Asýl o zaman ekonomi canlanýyor mu, ne oluyor diye sorulacak. Bu sorular 2014 sonunda sorulacak. Burada temel soru -ilk faiz artýþý 2015 mi, 2016 mý?
Piyasa telaþlanýr FED’den önce kendi baþýna faiz artýrýrsa, FED telaþlanýp baþka likidite kanallarý açýp, piyasayý yatýþtýrmaya çalýþacak. Bunlar aylýk alýmlardan baðýmsýz geliþmeler.
FED þimdiye dek el yordamýyla gitti, bundan sonra da -haritasý çizilmemiþ sularda- dolaþtýðýný FED Baþkanlarý söylüyor. Dünya bir acayip: Japonya parasal geniþlemeyi sürdürüyor. Çin’de bozulan veriler -parasal geniþleme- beklentisi yaratýyor. Avrupa Merkez Bankasý’na -Faiz indir, geniþle- baskýsý var. Daha dünyada -faiz artýrýyoruz- dedirtecek ekonomik canlanma yok.
O canlanma ABD’de teyid edilirse, FED faiz artýþ kulvarýna girer. Girdiði zaman da dünya alem bilir, hazýrlanýr, sürpriz olmaz... FED faiz artýþý dünyanýn sonu deðil. FED faiz artýþý, Türkiye’ye sermaye giriþini kesecek bir faktör deðil. FED üzerinden korku senaryolarýna gerek yok. FED zaten -benden korkmayýn- diyor. Zaten bu iþler þimdinin deðil, gelecek yýlýn iþleri.
