Amerikan Merkez Bankasý FED’in adýnýn dünyada öne çýkmasý, yeni durumlardan biri. Singapur’dan Hindistan’a, Türkiye’den Brezilya’ya her yerde FED gündelik konu oldu ve bu konuþma -hayýrla anma- þeklinde deðil... FED’in zaten bizzat yaptýðýna yapacaðýna piþman olduðu ve amaçlanan ekonomik iyileþmelerden hiçbirini saðlamamýþ Aylýk Tahvil Alýmlarý, herkesin ortak derdi... Ekonomiye destek gazý vereceðiz diye baþlayan 85 milyar dolarlýk aylýk alýmýn, 16 küsur trilyonluk ABD milli gelirinin büyümesine faydasý yok. Ýstihdama ya da yatýrýma ölçülmüþ kanýtlanmýþ bir faydasý yok. 85 milyar dolarýn, ABD bütçesi olan üç buçuk trilyon dolar içindeki varlýðý, televizyon ekranýndaki sinek kadar. Bu alýmý azaltacaklar ve zaman içinde durduracaklar- diye dünya ekonomisi mayýstan beri allak bullak.
Eskiden yanlýþ düðmeye basýlmasý sonucu yaþanacak nükleer felaket senaryolarý vardý. Gerçi bu ihtimal hâlâ var. Üstüne, FED’in yanlýþ zamanda yanlýþ düðmeye basma ihtimali kabus senaryosu oldu.
FED eylülde gazý azaltamadý. ABD ekonomisi bu minicik gazýn kesilmesini bile kaldýramazdý... Bu gidiþle 2014 baþýndan önce de kesmeye teþebbüs edemeyecekler. Ancak bu -gazý kesti... kesiyor- meselesi dünyayý çok gerdi.
Önceki gün Washington’da tamamlanan IMF-Dünya Bankasý toplantýlarýnda iki lafýn biri FED idi... Diðeri de, ABD siyasetinin ülkeyi ve bütçeyi kilitleyip, Hazine’yi iflas yoluna sokmasýnýn garabeti... Dünyanýn eli yüreðinde: FED ne yapacak, ABD Hazinesi’ne ne olacak? ABD ve dünya ekonomisine istikrar katmasý gereken bu iki kurum istikrarsýzlýk üretiyor. Hayret birþey.
FED’in iyi formüle edilmemiþ -gazdan ayaðý çekme- duyurusu mayýstan beri Türkiye dahil her yerde belirsizlik körükledi. Þimdi FED içinde de -Biz bu iþi iyi yönetemedik, þeffaflýk yapacaðýz diye kargaþa yarattýk- denmekte. Ve fillerin tepiþmesinden ezilen dünya ülkeleri FED’e ABD’ye ricacý: Lütfen, bir zahmet çalkantý ve belirsizlik yaratmaktan vazgeçin...
IMF toplantýlarýnda Baþbakan Yardýmcýsý Ali Babacan da konuþtu. Düz Türkçe ile: Evet her ülkenin ayrý öncelikleri var, ama riskler ortak. Ýç politika- diye alýnan bireysel kararlar her yanda etki yapýyor. Her ekonomi birbirine baðlý olduðundan, sorun geri dönüp o ülkeyi de etkiliyor- deyip, FED çalkantýsýnýn ABD’ye etkisini hatýrlattý. Benzer -Ýç Politika- adýmlarýný Japonya da atýyor. Bir ölçüde Euro Bölgesi atýyor. Bu merkez bankalarýnýn kararlarý hesapta -iç ekonomi için- ama hamam tasýnýn mermer kurnaya çarpmasý gibi, hem çevreye su sýçratýyor, hem de hamamýn kubbesinde müthiþ yankýlanýyor. Babacan ekonomi politikalarýnýn dünyada koordinasyonunu istiyor. Ve bu, G-20 nin çoðunluðunun da ortak isteði.
Hindistan Merkez Bankasý Baþkaný Rajan: FED karar alýrken bizleri, geliþen ekonomileri de gözönüne alsýn, diyor. Biz dünya ekonomisine talep yaratýyoruz. Bizim ekonomilerin talebi düþünce, geliþmiþ ekonomilerin de arzý düþer, bunu hatýrlayýn- diyor.
Rajan bir akýllý laf daha etmiþ: Siz büyük ekonomiler kitapta olmayan merkez bankasý-maliye operasyonlarý yapýyorsunuz, sonra da bizlerin kitaba uygun davranýp, kurlarý düþürmemizi istiyorsunuz.
Bu eleþtirilere karþý FED -Valla biz kendi içimizden sorumluyuz, herkes kendi bacaðýndan asýlýr- demekte... O zaman da dünyada herkes FED’in kulaklarýný derinden çýnlatýyor.
Dünya ekonomisinde küreselleþme ve entegrasyon hep iyi zamanlarýn baþarýsý oldu. Kötü günde ise -herkes baþýnýn çaresine baksýn- deniyor. Bu yaklaþým, küreselleþmenin baltalanmasý, entegrasyonun izolasyona dönüþmesi demek... Serbest Piyasa Ekonomisi kavramýnýn dünyada bir küfür olarak algýlanmasýný önlemenin, bu kavramýn bir likidite trafiðinden ibaret olduðu küçümsemesini aþmanýn sorumluluðu, bu kavramý icat edenlere düþüyor. Ki bu kavram ayrýca demokrasinin suyu, ekmeði, oksijeni sayýlýrdý. Yani þimdi gelinen nokta bu mudur: Likidite yoksa istikrarlý ekonomi yok, o da yoksa, demokrasi yok... Likidite krizi ekonomik kriz, o da siyasi kriz yaratýnca da mý her koyun kendi bacaðýndan asýlacak?
Deðerli okurlarýma saðlýk, huzur ve mutluluk dolu bayramlar diliyorum.
