Yasal düzenlemelere göre, yaþlarý ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadýn çalýþaný olan iþyerlerinde, emziren çalýþanlarýn çocuklarýný emzirmeleri için iþ-veren tarafýndan, çalýþma yerlerinden ayrý ve iþyerine en çok 250 metre uzaklýkta be-lirlenen þartlarý taþýyan bir emzirme odasýnýn kurulmasý zorunludur. Yaþlarý ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadýn çalýþaný olan iþyerlerinde, 0-6 yaþýndaki çocuklarýn býrakýlmasý, bakýmý ve emziren çalýþanlarýn çocuklarýný emzirmeleri için iþ-veren tarafýndan, çalýþma yerlerinden ayrý ve iþyerine yakýn gerekli þartlarý taþýyan bir kreþin kurulmasý zorunludur. Kreþ, iþyerine 250 metreden daha uzaksa iþveren taþýt saðlamakla yükümlüdür.
Ýþverenler, ortaklaþa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yüküm-lülüðünü, kamu kurumlarýnca yetkilendirilmiþ yurtlarla yapacaklarý anlaþmalarla da yerine getirebilirler. Oda ve yurt açma yükümlülüðünün belirlenmesinde, iþverenin belediye ve mücavir alan sýnýrlarý içinde bulunan tüm iþyerlerindeki kadýn çalýþanlarýn toplam sayýsý dikkate alýnýr. Oda ve yurt açma yükümlülüðünün belirlenmesinde, iþve-renin belediye ve mücavir alan sýnýrlarý içinde bulunan tüm iþyerlerindeki kadýn çalý-þanlarýn toplam sayýsý dikkate alýnýr. “Belediye ve mücavir alan sýnýrlarý” ifadesi uygu-lamada özellikle büyükþehir belediyesi sýnýrlarýndaki iþyerlerindeki iþçi sayýsýnýn tes-pitine yönelik çeþitli sýkýntýlara sebep olmaktadýr. Kanun doðrudan büyükþehir beledi-yelerine atýf yapmadýðýndan ‘Belediye ve mücavir alan sýnýrlarý’ ifadesinin büyükþehir belediyesi statüsündeki illerde ‘ÝLÇE BELEDÝYE SINIRLARI’ þeklinde deðerlendiril-mesi gerekmektedir. Kreþ yükümlülüðünü yerine getirmeyen iþverenler, iþyeri çalýþan sayýsý ve tehlike sýnýfýna göre deðiþen miktarda idari para cezalarýyla karþýlaþmaktadýr-lar.
***
Kreþ açma yükümlülüðü belediyelere verilmeli
Türkiye’deki en önemli sorunlardan birisi de kadýn istihdamýnýn yeterince art-mamasý ve bu yönde iþletmelerin teþvik edilememesidir. Kadýn istihdamý son 13 yýlda önemli oranda artmýþ olsa da halen istenen seviyeye ulaþmamýþtýr. Ülkemizdeki bü-yük yatýrýmlarda yaþanan sorunlar ve yatýrýmlarý olumsuz etkileyen hususlar deðer-lendirildiðinde özellikle iþletmelere getirilen istihdam yükümlülüklerinin önemli bir sorun teþkil ettiði görülüyor. Diðer bir deyiþle baþta kreþ yükümlülüðü, avukat bulun-durma yükümlülüðü gibi yükümlülükler istihdamý olumsuz yönde etkilemektedir. Bu kapsamda, kadýn istihdamýný olumsuz etkileyen en önemli düzenlemelerden birinin kreþ açma yükümlülüðü olduðu kolaylýkla söylenebilir.
Özellikle, yasal düzenlemelerde kreþ açma için sayý sýnýrýnýn 150 olarak belir-lenmesini, hükmün dönemsel þartlarýyla deðerlendirmek gerekir. Ýlgili dönemlerde hem çalýþan kadýn sayýsýnýn az olmasý hem iþyeri sayýsýnýn az olmasý sebebiyle bu kapsama giren iþyeri oldukça düþüktü. Günümüzde konfeksiyonda bile 250-300 ka-dýn iþçi var. 150 sayý sýnýrý günümüz için mantýksýz ve iþletmeler üzerinde kadýn istih-damýný olumsuz etkilemektedir.
Esasen belli bir çalýþan sayýsýna ulaþmýþ iþyerlerinde emzirme odasý açýlmasý makul görülmekle birlikte, kreþ açýlmasýnýn istenmesi de oldukça zordur. Kreþ açmak ve iþletmek tamamen uzmanlýk gerektirmekte olup, özel sektör açýsýndan; iþyeri heki-mi, hemþire, pedagog, çocuk bakýcýsý ve benzeri ek personel istihdam edilmesini ve öngörülen fiziki koþullarýn saðlanmasýný gerektirmektedir. Özel sektörde iþverenler üzerindeki kreþ açma yükümlülüðü kaldýrýlmalýdýr. Ülkemizde kreþ sayýsý ile çocuk bakýmýnda uzman sayýsý arttýrýlmalý ve mevcut kreþlerin nitelikleri iyileþtirilmek suretiy-le bu yöndeki yükümlülük yerel yönetim tarafýndan yerine getirilmelidir. Böylece hem belediyeler üzerinden bu önemli yükümlülük daha profesyonel bir þekilde yerine geti-rilmiþ olacak, hem de ülkemizin geleceði olan çocuklar saðlýklý ve doðru ortamlarda büyütülmüþ olacaktýr.
Kreþ açma ya da hizmeti saðlama yükümlülüðünün iþverenlerden alýnarak, be-lediyeler, AB fonlarý, organize sanayi bölge yönetimleri vb. aracýlýðýyla yapýlmasý ge-rekmektedir. Hiç deðilse, kreþ açma zorunluluðu için uygulanan 150 kadýn iþçi sayýsý þartýnýn 500’e çýkarýlmasý bir zorunluluk olmuþtur.
Geliþmiþ ülkelerin konuya iliþkin uygulamalarý incelendiðinde;
1- Özel sektör iþverenlerinin yükümlülüðünün en fazla emzirme odasý açmak-tan ibaret bulunduðu;
2- Kreþ açmak konusunda ise herhangi bir mükellefiyetlerinin bulunmadýðý,
3- Kreþe yönelik hizmetlerin, genellikle yerel yönetimlerce ve ücretsiz olarak sunulduðu,
4- 3 ila 6 yaþ dönemindeki çocuklarýn okul öncesi eðitiminin, eðitim sisteminin parçasý olduðu,
5- Bunun yaný sýra çalýþan ebeveynlere, sosyal haklar adý altýnda çok geniþ imkânlar tanýndýðý
Görülmektedir.
Sonuç olarak, ülkemizdeki yatýrýmlarýn ve kadýn istihdamýnýn artmasý isteniyor-sa, bu tür yatýrým ve istihdamý engelleyici düzenlemeler gözden geçirilmelidir. Kadýn-lar açýsýndan en kutsal olan annelik görevinin yerine getirilmesinde daha profesyonel ve uzmanlýk gerektiren bir iþ olan kreþ yükümlülüðünün, belediyeler ve AB fonlarýn-dan saðlanacak kaynaklarla yerine getirilmesi saðlanmalýdýr. Bu sosyal sorumluluk iþverenlere yýkýlarak istihdam artýþýnýn beklenmesi hayalcilik olur.
