Baþbakan Erdoðan’ýn Rusya ziyareti, Þam saldýrýsý nedeniyle son derece kritik bir nitelik kazandý. Görüþmeler, Suriye sorunu üzerinden ikili iliþkilerde yaþanan sorunlarýn aþýlmasý amacýyla gerçekleþtirilmiþti. Türkiye ile Rusya arasýnda bazý anlaþmazlýklar olduðu ve bu anlaþmazlýklarýn büyük ölçüde Türkiye’yi de aþan büyük rekabetten kaynaklandýðý söylenebilir.
Büyük rekabet kabaca petrol-doðalgaz rekabeti olarak ifade ediliyor. ABD, petrol kaynaklarý ve transfer olanaklarýnda, Rusya da doðalgaz kaynaklarý ve taþýma hatlarýnda belirleyici olmayý arzu ediyor. Suriye gibi petrolü ve doðalgazý bulunmayan yerler bu büyük mücadele çerçevesinde sadece doðu Akdeniz hattýný ima ediyor. Ýran, Irak, Körfez ülkeleri ve Suudi Arabistan ile birlikte haritaya bakýldýðýnda, hatta manzaraya Kýbrýs da eklendiðinde, Suriye’nin önemi anlaþýlabiliyor. Dünyanýn petrol ve doðalgaz bölgelerinin bu iki güç tarafýndan bölümlendirmeleri, kendi baþýna sorunlara kaynaklýk edebilir. Ancak sorunlarýn bu denli büyümesinin esas nedeni, Avrupa ülkeleri ve Çin gibi bu enerji kaynaklarýna baðýmlý olan oyuncular.
Avrupa ülkeleri ve Çin’in kaynaklar konusunda bu iki ayrý ve rakip güce tek taraflý olarak baðýmlý kalma endiþesi yaþadýklarý söylenebilir. Zira Rusya-ABD rekabetinin danýþýklý bir oyuna dönüþeceðini, dolayýsýyla küresel piyasalardaki bu tekelleþmenin de kendi hareket imkanlarýný, pazarlýk þanslarýný ve siyasal manevra alanlarýný azaltacaðýný öngörüyorlar.
Türkiye’nin endiþeleri
Benzer endiþeleri Türkiye’nin de yaþadýðýna kuþku yok. Enerji tedariki açýsýndan dýþ piyasalara baðýmlý olan Türkiye, enerji zengini yakýn coðrafyasýnda ikili iliþkilerle ihtiyacýný karþýlayabilecekken, giderek bu iki ülkenin tercihlerine göre davranmak zorunda kalýyor. Türkiye’nin enerji ihtiyacýný karþýlayabilecek en yakýn komþusu Ýran, ancak bu ülkeye ‘nükleer’ nedenlerle ambargo uygulanýyor; dolayýsýyla Türkiye de ait olduðu bloðun yaptýrým kararlarýna uyarak Ýran ile enerji ticaretine sýnýrlama getirmek zorunda kalýyor.
Benzer bir durum Irak için de söz konusu. Türkiye’nin enerji ticareti yapabileceði diðer sýnýr komþusunun merkezi yönetimi, Türkiye ile iliþkileri germek niyetinde. Türkiye Kürt bölgesiyle iliþkileri geliþtirirken, Baðdat yönetimi bu giriþimi ‘düþmanca’ buluyor; Kürdistan-Türkiye ittifakýný bir tür bölücülük olarak niteliyor. Bu, kuzeydeki enerji kaynaklarýnýn Baðdat denetiminden çýkma ihtimali taþýdýðý için endiþe nedeni oluyor. Baðdat Türkiye’ye tehditler savurup Kürtleri de baský altýnda tutmaya çalýþtýkça da, ülkenin bölünme ihtimali artýyor.
Geliþmelere bakýlýrsa, Suriye’nin de bölünme ihtimali büyük; zira Suudi merkezli ve ABD ittifaklý enerji hatlarý ile Ýran menþeli ve Rusya destekli enerji hatlarýnýn mücadelesini idare edemedi Esad yönetimi.
Türkiye’nin talebleri
Türkiye, topraklarýndaki söz konusu büyük rekabeti yönetemeyen rejimlerle çevrili, kendisi de ‘Kürt sorunu’ ile bu yönetememe haline her an ortak olma potansiyeli taþýyor. Ýþte Rusya’ya yapýlan ziyareti kritik kýlan konu tam da bu. Türkiye, Rusya’nýn yitirmek istemediði alanlarda varlýðýný sýnýrlý olarak sürdürmesini önerip bu konuda anahtarý elinde tuttuðunu ima ediyor. Karþýlýðýnda ise Irak, Ýran, Suriye, Kýbrýs, Ermenistan ve hatta Azerbaycan kanalýyla Türkiye’ye baský yapýlmamasýný istiyor.
Rusya politikasýný deðiþtirir mi bilinmez. Ancak baþbakanýn ziyareti, dolaylý olarak yani baþka ülkeler üzerinden Türkiye’ye hatta Türkiye üzerinden de baþka ülkelere baský yapýlmasýna razý olunmadýðýný göstermesi bakýmýndan önemli. Rusya’ya ‘esas sorun kiminleyse, onunla halledin’ diyen Türkiye, her durumda Rusya ile yüz yüze görüþmenin gereðine dikkat çekerek kurulmuþ iliþkilere zarar vermenin maliyetini hatýrlatmýþ oldu. Muhtemelen anlaþmazlýklar çözümlenmemiþtir bu ziyaretle. Ancak ziyaretin yapýlmýþ olmasý bile Türkiye’nin Rusya ile iyi geçinme niyetini ortaya koymaya yeter, bu ülkeyi Türkiye ile diyalog sürdürme durumunda býrakýr.
