Olaðanüstü bir dönemden geçiyoruz. Bu zor dönemde baþta Saðlýk Bakaný Fahrettin Koca ve Koronavirüs Bilim Kurulu olmak üzere saðlýk çalýþanlarýnýn ve havaalaný, liman ve gümrüklerde görev yapan personelin olaðan üstü gayretleri olduðunu belirtmeliyiz.
Elbette saðlýk önlemleri alýnmalý, ancak en az Koronavirüsü kadar önemli bir konu var, istihdamýn ve üretimin devam ettirilmesi. Baþta turizm, otelcilik, restoran iþletmeleri, hava yolu taþýmacýlýðý, liman ve lojistik sektörleri olmak üzere bir çok sektörde alarm zilleri çalýyor.
Tüm sektörlerde iþ kaybýndan kaynaklanan atýl iþ gücü ortaya çýkmaktadýr. Koronavirüsü (Covid-19) bir yandan insan saðlýðýný tehdit ederken öbür yandan da ekonomide ve istihdamda ciddi sýkýntýlara neden olmaya baþladý. Koronavirüsü nedeniyle üretim ve faaliyete ara verilmesi veya iþ potansiyelinde ciddi düþmeler olmasý bekleniyor. Bunun en büyük etkisinin çalýþanlara olacaðý görülüyor. Bazý iþ yerlerinin iþ kaybýna baðlý iþçi çýkartmalarý olabiliyor.
Bu zor günlerde, iþçi çýkartýlmasý ayakta kalmanýn tek yolu olarak görülmemelidir.
Baþta Hazine ve Maliye Bakanlýðý olmak üzere, Aile Çalýþma ve Sosyal Hizmetler Bakanlýðý, SGK, ÝÞKUR gibi kamu kurumlarý üzerinden süreç çok iyi yönetilmediði takdirde fesihlerin domino etkisi yaratacaðýna dikkat edilmelidir.
Bu dönemlerde iþ gücü kaybýný önlemek için, yýllýk izin kullanýmý, telafi çalýþmasý, kýsmi süreli çalýþmaya geçirilme, talep eden çalýþanlara ücretsiz izin kullandýrýlmasý, kýsa çalýþma ve denkleþtirme çalýþmasý yapýlabilir.
Henüz daha sürecin baþýnda iken kamu kurumlarýnýn ivedi þekilde aksiyon almasý gereklidir. Bu nedenle;
- Kýsa çalýþma uygulamasýnýn talep eden tüm iþ yerlerinde ve Ýþ Müfettiþlerince herhangi bir uygunluk tespiti / denetim þartý aranmaksýzýn baþlatýlmasý,
- Denkleþtirme süresinin iki ay yerine 2020 yýlý sonuna kadar olacak þekilde esnetilmesi ve kolaylaþtýrýlmasý,
- Telafi çalýþmasýnýn iki ay içinde tamamlanmasý yerine 2020 yýlý sonuna kadar olacak þekilde esnetilmesi,
- Ýþ sözleþmesinin feshi, yerine kýsmi süreli çalýþmaya geçiþlerin kolaylaþtýrýlmasý,
Gereklidir. Piyasalar kamu kurumlarýndan acil bir reaksiyon bekliyor, çok geç olmadan bu konulara iliþkin düzenleme yapýlmalýdýr.
Ücretsiz Ýzin Kullanýmý
Ücretsiz izin kullanýmý, ancak çalýþanlarýn yazýlý olarak talep etmesi halinde mümkündür. Çalýþanlar yazýlý olarak talep etmediði takdirde, iþveren çalýþanlarý kendi iradesiyle ücretsiz izne çýkaramaz. Çalýþan ücretsiz izin kullanmaya zorlandýðý takdirde haklý nedenle fesih hakký doðabilir.
Yýllýk Ýzin Kullandýrýlmasý
Bu tür olaðanüstü dönemlerde yýllýk izin bakiyesi fazla olan çalýþanlardan baþlanarak izinlerin kullandýrýlmasý yoluna gidilebilir. Kriz dönemlerinde çalýþanlarýn talebi doðrultusunda ücretsiz izin kullanýmý dýþýnda yýllýk izinlerin bitirilmesi yoluna gidilebilir. Ýþveren yönetim yetkisi kapsamýnda yýllýk izin kullanýlacak dönemi belirleyebilir.
Telafi Çalýþmasý
Diðer bir alternatif ise iþ yerinde 1 haftalýk süreyle zorunlu nedenlerle üretimi durdurmak ve daha sonra 2 aylýk süre içerisinde bu sürelere iliþkin telafi çalýþmasý yaptýrmaktýr. Bu durumda çalýþanlardan onay alýnmasýna ihtiyaç bulunmayacaktýr.
Kýsa Çalýþma Uygulamasý
Yine bazý durumlarda kýsa çalýþma uygulanabilmektedir. Kýsa Çalýþma Kapsamýnda;
- Ýþçilere kýsa çalýþma ödeneði ödenmesi,
- Genel Saðlýk Sigortasý primleri ödenmesi,
Hizmetleri saðlanmaktadýr. Ýþverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayýcý sebeplerle iþ yerindeki çalýþma süresinin önemli ölçüde azaldýðý veya durduðu yönünde ÝÞKUR’a baþvuruda bulunmasý ve Ýþ Müfettiþlerince yapýlan uygunluk tespiti sonucu iþ yerinin bu durumlardan etkilendiðinin tespit edilmesi gerekmektedir. Bu olaðan üstü dönemi en az hasarla atlatabilmek için mutlaka kýsa çalýþma uygulamasýnýn þartlarý esnetilmeli ve hiçbir ön koþul olmaksýzýn talep eden tüm iþ yerleri bu imkândan yararlanmalýdýr.
