Hayatýn tadý, yemeði doymanýn ötesinde paylaþýp yiyebilmekte. Kimi zaman vedalara dayanak, kimi zaman yeni bir nefese neþeli bir merhabanýn etrafýný sarmalamak, iþte bu belki de gerçek tat...
Küçücük iki çocuk ayrýldý aramýzdan geçen hafta. Biri bizim komþumuzdu... Sosyal medyada küçük bir grup düþünce sistemiyle þoke etti tek yürek olan vicdanlarý. Konunun siyasi tarafýný usta köþe yazarlarýna, vicdandan yoksun ahlaki tarafýný da toplum bilimcilere býrakýyorum.
Ben baþka bir þeyi fark ettim o gün. Küçük bir çocukken anne ve babamýn vedalarda veya doðumlarda dostlarý için neler yaptýðýný hatýrlamaya çalýþtým. Her þeyin bir usulü vardý o vakitler, ne de kendinden emindiler. Öyle anneye telefon açýp sormak falan yoktu onlar için. Çünkü zaten ne yapacaklarýný iyi bilirlerdi. Bir adap vardý, bir gelenek görenek... “Nerede onlar?” diye sordum kendi kendime.
Kýsaca doðumdan ölüme, kutlamalara önemli bir yeri olan yemek kültüründen bahsetmek istiyorum. Yaþamýn hýzlý temposundan elimizden kayan ritüellerimize bakýp biraz hafýzamýzý tazelesek...
LOKMA
En unutulmayan ve yaþayan adetimiz sanýrým lokma dökmek. Evlerinden ebediyete uðurladýklarý aile bireyi için 52’nci gün konu komþu ve tanrý misafirlerine ikram için lokma hazýrlanýr. Ýzmir’de ise doðumdan vefata, erdiði murada teþekkür etmek için hemen her fýrsatta taze taze her daim lokma dökülüyor. Hepinizin bereketli günleri olsun. Aramýzdan ayrýlanlar huzur içinde uyusun...
Malzemeler: l 3 su bardaðý un l 1 adet yumurta l 1 su bardaðý ýlýk su l 1 tatlý kaþýðý kuru maya l Bir tutam tuz l Yarým çay kaþýðý toz þeker l Kýzartmak için sývýyað
Þerbeti için: l 3 su bardaðý toz þeker l 3 su bardaðý su
Yapýlýþý: Hamur malzemesini iyice yoðurup üzerini kapatýn ve bir saat mayalandýrýn. Bu arada þerbetini hazýrlayýn. Bir kaseye soðuk su koyun ve elinizi sýk sýk ýslatarak hamurdan ceviz büyüklüðünde parçalar alýp baþ parmaðýnýzla iþaret parmaðýnýzý birleþtirerek yuvarlatýn. Tam ortasýndan parmaðýnýzý batýrýp delik açýn ve kýzgýn yaðda kýzartýn. Lokmalarý kýzarttýðýnýz tencerenin derin olmasý gerekmektedir. Böylelikle lokmalarýn altý üstü nar gibi kýzarmýþ olur. Tüm hamura ayný iþlemi yapýn. Hamurlar kýzardýðý anda kevgirle alýp direkt ýlýk þerbetin içine koyun.
AÞURE
Unutulan bir gelenek daha var... Mahalleye yeni taþýnan haneye yýlýn hangi günü olursa olsun evinde uyucaðý ilk gün aþure götürmek. Tabii ki amaç yine bereket...
VEFAT
Ölüm yaþanan bir evde o gün kocaman bir kazanda çorba yapma adeti birçok yerde hala devam ediyor. Ayrýca bölgeye göre belli bir (7’nci, 40’ýncý veya 52’nci) günde irmik helvasý, tavuk pilav, hoþaf ve su böreði gibi yiyecekler hazýrlanýyor.
TAZÝYE ZÝYARETÝ
Taziyeye giderken üzüntüden aklýnýza gelmeyebilir ama unutmayýn ki metin olmalý ve gittiðiniz eve destek vermelisiniz. Mutlaka ama mutlaka yemek götürmelisiniz. Hiçbir þey yapamdýysanýz yanýnýzda kahve, ayran gibi içecek bile götürebilirsiniz.
YENÝ DOÐAN BEBEKLER ÝÇÝN
Dünyaya yeni gelen bebekler, korkusuz olmalarý için Anadolu’nun bazý yerlerinde bal, kaymak, süt ve tuzla hazýrlanan kremle ovuluyor. Bazý yerlerde ise sadece sütle yýkanýyor. Kýrþehir’de kýrkýndan önce bebeðin saç ve kirpiðine gür olsun diye ceviz yaðý sürülüyor. Kýrkýndan önce dýþarý çýkan bir bebeðin yanýna saðlýklý olsun diye yumurta, bereketli olsun diye de ekmek koyuluyor. Bebek erkekse çenesine, kýzsa baþýna saçlarý aðarana kadar uzun ömrü olsun diye biraz un serpiliiyor. Bebek mevlütlerinde de bebek tatlý dilli olsun diye mendil içinde þeker ikram ediliyor.
PALÝZE
Anadolu’da yeni doðum yapmýþ kadýnlarý ziyarete gidenlere bazý bölgelerde palize denilen bir meyve peltesi ikram edilir. Büyük kentlerde bu ritüeller azalýyor. Yeni doðum yapan genç anneler, misafirlerini butik pastanelerden sipariþ edilen þeker hamurlarýyla süslenmiþ deðiþik kurabiyelerle karþýlýyor.
BUÐDAYIN BEREKETÝ
Bazý yörelerde kýz almaya giderken buðday ve yiyeceklerle dolu bolluðu bereketi temsil eden heybeler hazýrlanýyor. Kimi yerde ise gelinin boynuna asýlan halka þeklindeki ekmekten yiyen kýzlarýn kýsmetinin açýlacaðýna inanýlýyor. Özellikle ekmek ve buðday birçok ritüelde en kutsal yiyecek; adý bölgeye göre deðiþen kolluk ekmeði, gelin ekmeði veya hem damat hem de gelinin baþýnda ikiye ayrýlan ekmek gibi...
LOHUSA ÞERBETÝ
Þeker pancarý onlarca baharat ve niþastayla karýþtýrýlýp þeker haline getirilir. Hazýr satýlan bu kalýp þekerler kaynar suda eritilerek sýcak veya soðuk içecek halinde servis edilir. Bu þerbetin anne sütünü artýrdýðýna inanýlýr. Bebek ziyaretine gelen kiþilere de ikram edilir. Ýç Anadolu bölgesinde ise anneye sütlü pirinç çorbasý içirilir. Süt getirmesi için kayýsý hoþafý yapýlýr.
KINA GECESÝ
Kýna gecesindeki yiyeceklerin de anlamý var. Mesela erkek annesi eline ekmek alarak dans eder. Bu bereket içindir. Yine ayný nedenle de tüm komþuya çerez daðýtýlýr.
DÜÐÜN
Düðünlerde her bölgeye göre farklý farklý yemekler hazýrlanýyor. Tunceli’de haþlama et, pilav; Konya’da tirit, kavurma, bulgur pilavý; Ege Bölgesi’nde keþkek; Elazýð’da harput köfte, dolma, güveç ve zerde gibi. Bence kentteki düðünlerde de bu alýþkanlýklar hatýrlanmalý ve damat veya gelinin memleketinde adet ne ise o yemekler mönüde yeni sunumlarla yer almalý.
