Avrupa’da ekonomi canlý falan deðil, yalnýzca nefes alýyor... Dünyanýn üçüncü büyük ekonomisi Japonya hem nefes alýyor, hem aðýr aksak... Ýkinci büyük ekonomi Çin, nefes almak bir yana, istese koþarak rekor kýrar, ancak yarýþýn bitiminde yere yýðýlmamak için yavaþladý... Birinci ekonomi hâlâ Amerika, onlar da koþamayacaklarýný biliyorlar, yavaþ yavaþ yürüyerek ilerlemekten mutlular.
Dünya ekonomisinin durumu hiç parlak deðil. FED ve Japon Merkez Bankalarýnýn tam gaz para daðýtmasý piyasalarý kurtardý, ekonomiyi ve sokaðý kurtaramadý. Avrupa onu da yapmadý, lafla idare ediyor. Para saçýlacaðý vaadiyle Euro’yu düþürmeyi baþardýlar. Japonya olaðandýþý açýlýp saçýlarak yeni düþürmeyi baþardý. Çin zaten gizliden kendi parasýný düþük tutuyor. Ekonomiler temelden büyümezken merkez bankasý marifetiyle ve kur etkisiyle büyüyormuþ gibi yapýyorlar.
Bu manevralar dolarý yüksek tutuyor. ABD’nin yüksek dolara hiç tahammülü yok. Son haftalardaki kur hareketlerinin ABD’yi rahatsýz ettiðini yazmaktaydýk... Ses çýkarmýyorlardý ve sessizliðin ne kadar süreceðini merak etmekteydik... ABD Hazine Bakaný dayanamadý: Önceki gün, hem de G-20 zirvesi vesilesiyle ‘Kur savaþlarý çare deðildir’ dedi...
Sözü Avrupa Merkez Bankasý ve Japonya’ya idi... ABD bu iki bölgenin yapýsal reformdan uzak durup merkez bankalarýnýn üzerinden kibrit ateþiyle büyüyormuþ gibi görünmesine itiraz ediyor. Yapýsal reform dediði, hükümetler için aðýr siyasi faturasý çýkacak adýmlar... ABD, Almanya’nýn diðerlerini sýkboðaz etmesini istemiyor, enflasyon kaygýsýyla Euro ekonomisinin boðulabileceðini söylüyor...
Cuma günkü veri Avrupa’nýn üçüncü çeyrekte resesyondan kýl payý kurtulduðunu gösterdi, ama saðlam büyüme yok... ABD Hazine Bakaný bu gidiþle Avrupa’nýn -Kaybedilmiþ bir 10 yýl geçireceðini- söyledi.
Bu kayýp 10 yýl meselesi Japonya’da görüldü... Japonya’nýn kayýp en az iki 10 yýlý var. Avrupa’nýn ise 2008 krizinden beri debelendiði ve son on yýldýr ortalama yüzde 0.2 büyüdüðüne bakýlýrsa, orada kayýp 10 yýl zaten baþlamýþ ve sürüyor... Peki çare? Bir yoruma göre ABD kýsa dönemde yen ve Euro’nun düþük kalmasýyla bu ekonomilerin saðlayacaðý kýsmi canlanmanýn hem dünya hem ABD ekonomisine yarayacaðýný düþünüyor. Ama iþi tadýnda býrakmazlar ve dolarý fazla yukarýda tutarlarsa, ABD de dolarý düþürmek için kendi yollarýný tutacak... Zaten kur savaþlarý, ilan edilmemiþ savaþlardýr.
ABD için bu noktada 4 trilyon dolarlýk bilmece þu: ABD yüksek dolardan rahatsýzsa... Yüksek dolar ABD ve dünya büyümesine kýlýç darbesi ise... Ayný zamanda FED faiz artýþý konuþuluyorsa... Faiz artýþý da doðal olarak dolarý yükseltecekse... ABD faiz artýþýna nasýl cesaret eder? Saðlam büyüme varsa, yüksek kura tahammül edilir. Saðlam büyüme yoksa, ABD’nin faiz artýþý dahil dolarý yükseltecek her türlü numaradan uzak durmasý beklenir.
Ýþte FED’in sýkýntýsý da burada... New York FED Baþkaný ve Wall Street ile FED arasýndaki temasý saðlayan adam olan William Dudley önceki gün ‘Faiz artýrmak için erken’ dedi. Hani veriler iyiydi, ekonomi toparlýyordu, coþuyor ve koþuyordu?..
Coþma, koþma hâlâ yok, FED ‘2015 ortasýnda faiz artýrma noktasýna gelmeyi’ umut ediyor... FED bu aralar faiz artýramayacaðýný görüyor. 2015 ortasýnda faiz artýþý ihtimalini de ‘Artýk o saate kadar da canlanma göremezsek, ayýp olacak, rezil olacaðýz’ diye telaffuz ediyor.
Dudley de faiz artýþ zamaný konusunda daha ayrýntý veremeyeceðini, çünkü þahsen kendisinin de bilmediðini söyledi. FED’in de bilmediðini, bilemediðini yazmaktaydýk: Faiz artýþýný yapmakla görevli FED ne yapacaðýný ve ne zaman yapacaðýný an itibariyle bilmiyor. 6 ay önce de bilmiyordu... 16 ay önce de bilmiyordu... Hâlâ temenni ile gidiyorlar. Hele þu 2015 ortasý gelsin, o zaman bakacaðýz... Tabii ondan önce kur savaþlarý ilanen baþlayýp, yayýlmazsa...
