Eskiden ne güzeldi... Ekonomik daralma, sýkýntý olurdu, ama sonra sabredince iþler düzelirdi. Herþey döngüye baðlýydý, dönemseldi... Hükümetler de bunu bilirdi... Ekonomik krize girilse de, dibe vurulsa da sonra hayat ve dünya devreye girer, dibe vuruþ düzelmenin de baþlangýcý sayýlýr, umutlar yeþerir, ekonomi toparlamaya baþlar ve sonra düze çýkýlýrdý. Ekonomi ve siyasete düþen, nefesini tutup, düze çýkana dek idareli davranmaktý.
Son 2008 krizinde de benzer beklentiler çalýþtý. Dibe vuruldu, nefesler tutuldu, Merkez Bankalarý parasal geniþleme musluklarýný açtý, faizler sýfýrlandý, kitapta yazan yazmayan herþey uygulandý. Ve döngünün tamamlanmasý için nefesler tutuldu...
Nefesler 6 yýldýr tutuluyor, 7’ye gireceðiz, hâlâ döngü bitmedi. Eskiden iþler kendi haline býrakýlsa bile ekonomik düzelme baþlardý... Þimdi öyle deðil... Sorunun, ekonomik yavaþlamanýn ve bir anlamda süren krizin dönemsel deðil, yapýsal olduðu daha yeni anlaþýlýyor. Sorun yapýsal olunca nefes tutmak deðil, bir yere tutunmak gerekir.
Ýþte bu ortamda Merkez Bankalarý sapýr sapýr dökülmeye baþladý. Bu satýrlar yazýlýrken Sinyor Draghi, Avrupa’da enflasyon duasýna çýkmýþtý. Yüzde 2 hedefi varmýþ da, hedefi tutturamama riskine göre Avrupa Merkez Bankasý (AMB) azimle çalýþacakmýþ... Merkez Bankasý baþkanýnýn enflasyon istemesi olacak þey deðil... Enflasyon yoksa ekonomik faaliyet yok, büyüme hiç yok- demek.
Ayný gün Draghi, sýnýrlý varlýk alýmlarýna baþladý. Yani -Hiç yüzme bilmem- derken ayaðýnýn ucunu suya soktu. Bu gidiþle tam parasal geniþlemeye de gidecek ve suya kendini býrakacak. Yüzüp yüzemeyeceðini göreceðiz...
Avrupa’nýn yapýsal sorunlarýnýn AMB’nin manevralarýyla ne kadar çözüleceði, kuþkulu. Kaldý ki AMB zaten suyun sýð tarafýnda kumda oynuyor. AMB’nin gizli patronu Almanya’nýn altyapýya inþaata para harcayarak ekonomiyi canlandýrma çabalarý da kayda deðer. Avrupa ekonomisi kýsa vadelere sýkýþmýþ durumda. Bütün bunlar Euro’yu düþürmeye yarýyor. Euro’nun düþüþü de genel ‘Kur Savaþý’na gerekçe oluþturuyor.
Kur savaþýnýn diðer tarafý Japonya... Maliye o kadar bozuk ki, ülkenin borcu, bütçenin kat kat üstünde... Yani Japonya teknik olarak iflasta... Maliyeyi az biraz düzeltmek için perakende satýþlardaki KDV ‘yi artýrmaya çalýþýyorlardý, tam bu arada ekonominin daraldýðý haberi geldi. Yani Japon ekonomisi dikiþ tutmuyor. Bütün parasal geniþlemeye raðmen Japonya’nýn büyüyememesi, ibretlik... Þimdi daha fazla likidite gerekiyor. Yenin düþüþe geçmesi tesadüf deðil. Japonya kur savaþýnýn diðer cephesi.
Ve Çin... Cuma günü ansýzýn faiz indirdi. Avrupa ve Japonya’nýn yaptýklarý ve yapacaklarý az çok tahmin ediliyordu da, Çin gerçek sürprizi getirdi...
Çin iki yýldýr faiz indirmemiþti. Kredi hacmini oynayarak ekonomiyi kontrol etmeye, büyümeyi çizgide tutmaya çalýþýyordu, ama iþe yaramadýðý anlaþýlýnca radikal faiz indirimi adýmý attý.
Çin’in sürpriz adýmýnýn iki büyük sonucu var: 1- Çin tahmin edilemiyor, öngörülemiyor. Öte yanda Çin yönetimi ‘Ne gerekirse’ onu yapýyor. Sinyor Draghi ‘Ne gerekirse yapacaðýný söylemiþ’ orada kalmýþtý. Piyasalar bir buçuk yýldýr bu lafla oyalanýyor. Çin’in böyle bir ‘piyasa dostu’ taahhüdü yok, ama Çin konuþmuyor, yapýyor. Üstelik faiz indirip yuaný daha düþürdü, kur savaþýnda üzerine düþeni yerine getirdi.
2- Çin’in adýmý net olarak dünyada risk iþtahýný artýrdý. En umulmadýk zamanda Çin’in daha çok emtia talep edeceði beklentisi ve genel risk iþtahý körüklendi. Artýk yeni bir düzlemdeyiz.
Ve Çin’in bu adýmý FED’i iyice köþeye sýkýþtýrdý. Son tutanaklar, Amerikan Merkez Bankasý’nýn piyasayý ürkütmekten korktuðunu gösteriyor. Tutanaklardan, FED’in hâlâ enflasyon görmediði anlaþýlýyor. Bunlar FED’in faiz artýþýndan hâlâ birkaç fersah uzakta olduðunun göstergesi... Bu ortamda bir de Çin faiz indirince, FED’den faiz artýþý bekleyenler ters köþede kaldý.
FED bu ortamda faiz artýrýrsa dolarý daha da fýrlatýr, Wall Street’i de çökertir. FED piyasa dostu olarak bu sürece baþlamýþtý. Þimdi yine piyasa dostu olarak kalmak zorunda. Piyasa FED’i rehin aldý ve -yoksa kendi bilir- havasýnda. Kur savaþý var ve ABD köþede. Hangi faiz artýþý?..
