Son zamanlarda etin kuyruk ve diðer kýsýmlarýnda yer alan doymuþ yaðlarýn tüketilmesinin bazý uzmanlar tarafýndan yapýlan -þimdiye kadar bilinenlerin aksine- saðlýk için zararlý olmadýðý þeklindeki öneriler tartýþýlýyor. Uzmanlarýn büyük çoðunluðu bu görüþe haklý olarak karþý çýkýyor ancak bence farklý görüþlerin olmasý gerçeðin bulunmasýnda önemli rol oynamaktadýr. Tabii bunlar uzmanlarýn hangi açýdan baktýðýyla ilgili. Derinliði olan bir nesnenin etrafýnda toplanan kiþilerin nesneye bakýþ açýlarý deðiþtiði için herkes kendi görüþ alanýndaki kýsmýný görebilir. Týpta uzmanlaþmayý da ayný þekilde tanýmlayabiliriz. Mesela, bir üroloji uzmanýna gittiðinizde genellikte böbrek, mesane vd. ön plandadýr, vücudun diðer kýsýmlarý ikinci derecede kalýr.
Kuyruk yaðý öneren uzmanlarýn hangi bakýþ açýsýndan baktýðýný bir kenara býrakalým; ben bilimsel bulgulara dayanarak, kuyruk yaðý gibi doymuþ yað tüketiminin yol açabileceði önemli kronik hastalýklardan bahsetmek istiyorum.
Ýki hafta önceki yazýmda baðýrsaklarýmýzda bulunan yararlý mikroorganizmalar olan ‘probiyotikler’den bahsetmiþtim. Antibiyotikler ve bazý ilaçlarýn kullanýlmasý, stres vd. bazý hastalýklarýn probiyotiklerin geliþimine zarar vererek önemli hastalýklarýn oluþumuna yol açabildiði yönünde giderek artan bilimsel kanýtlar bulunuyor. Bunlardan biri ‘endotoksemi’, þiþmanlýk baþta olmak üzere diyabet gibi birçok kronik hastalýðý tetiklediði bildiriliyor. Peki burada kuyruk yaðý gibi doymuþ yaðlarýn rolü ne?
Besinlerle aldýðýmýz doymuþ yaðlar baðýrsaklarýmýzda probiyotik bakterilerin geliþimini olumsuz etkiliyor. Baðýrsaklarýmýzda yararlý bakterilerden boþalan yerlere önemli hastalýklarda baþrol oynayan gram negatif bakteriler tutunuyor. Endotoksinler bu hastalýk yapan bakteri (Enterobactericeae ve Pseudomonadaceae grubu bakteriler) hücrelerin dýþ yüzeyinin proteinler, lipitler ve lipopolisakaritlerden (LPS) ibaret temel bileþenidir. Ýþte bu LPS vücutta yangý (iltihap) tepkimelerini baþlatan kuvvetli bir etkendir (toll-benzeri reseptörler TLR-2 ve -4 vasýtasýyla tetikler). Bilindiði gibi yangý, kanser dahil çok önemli kronik hastalýklarýn tetikleyicisi durumundadýr. Diðer taraftan, doymuþ yaðlar hastalýk yapan bu bakterilerin endotoksinlerinin baðýrsak hücrelerinden emilerek kana karýþmasýna ve kan yoluyla tüm vücudu dolaþarak yangý tepkimesinin tüm vücutta tetiklenmesine yol açabilmektedir (endotoksemi).
Yürütülen klinik çalýþmalarda dengeli diyetle beslenen ve/veya düzenli egzersiz yapan bireylerde kan LPS deðerlerinde belirgin düþme gözlemlendiði bildirilmektedir. Deney hayvanlarý üzerinde yapýlan çalýþmalar da ayný sonuçlarý veriyor. Yüksek doymuþ yað veya yüksek karbonhidrat diyeti uygulandýðýnda farelerde kan LPS deriþiminin belirgin bir þekilde yükseldiði, hatta doymuþ yaðla bu artýþ miktarýnýn karbonhidrat verilen gruba göre daha da yüksek olduðu gözlemlenmiþ.
Yüksek kan LPS deriþiminin yol açtýðý tespit edilen hastalýklar neler mi? Öncelikle algýlama bozukluklarý, Alzheimer hastalýðý, koroner arter hastalýklarý, inme, þeker hastalýðý, kanser, sekonder olarak da alerji, otizm, otoimmün hastalýklar, bipolar hastalýk, kronik yorgunluk sendromu, KOAH, ensefalopati, fibromiyalji, HIV, böbrek hastalýklarý, karaciðer sirozu, makular dejenerasyon (sarý nokta), þiþmanlýk, kemik erimesi, Parkinson hastalýðý, romatizma, þizofreni, vd. geliþiminde rol oynuyor. Geriye ne kaldý?
Hala kuyruk yaðý yemeði düþünüyor musunuz?
ZEYTÝNYAÐI ÝLE AYNI OLUR MU?
BRITISH Medical Journal ’da geçen hafta yayýmlanan bir çalýþmanýn sonuçlarý gazetelere “Kalple yað barýþtý” þeklinde yer aldý. Haberde Amerika Kalp Enstitüsü ve Batý Ýskoçya Üniversitelerinin ortak çalýþmasýnda yað tüketiminin kalp rahatsýzlýklarýyla doðrudan bir iliþkisinin bulunmadýðý, yað yerine karbonhidrat yüklenmesinin ise þiþmanlýðý körüklediði bilgisi yer alýyordu. Haberin devamýnda balýk, zeytinyaðý, fýndýk gibi besinleri tüketmeleri önerisi yer alýyordu. Buraya kadar olan bilgiler yeni deðil, zaten herkesin bildiði öneriler. Ancak haberi hazýrlayanýnýn eklediði yorum gerçekten komik! Diyor ki: “Son araþtýrma Prof. Karatay’ýn eti yaðýyla tüketin önerisini destekliyor.” Halbuki çalýþmanýn bu öneriyle hiç bir ilgisi yok! Hocamýz doymuþ yað olan kuyruk yaðýnýn yenilmesinden bahsederek, çalýþmada yapýlan öneriler zeytinyaðý, balýk yaðý, fýndýk yaðý gibi doymamýþ yaðlarla ilgili. Yani haberi hazýrlayanlar sapla-samaný birbirine karýþtýrmýþ görünüyor. Artýk saðlýklý yaþam bilincinde olan herkes karbonhidratlý besinlerden kaçýnmasý gerektiðini, doymamýþ bitkisel ya da balýk yaðlarýnýn önemini biliyor.
