Görünüþe göre Mahmut Cibril’in Ulusal Geçiþ Konseyi, Libya parlamento seçimlerinde zafer kazandý. Buna kimin daha çok þaþýrdýðýný bilmek zor. Kazanacaðýna kesin gözüyle bakýlan Müslüman Kardeþler’in Adalet ve Kalkýnma Partisi mi, yoksa ben dahil deneyimli gözlemciler mi?
Seçimler uluslararasý gözetmenler tarafýndan izlendi ve adil þekilde yapýldýðýndan þüphe etmek gereksiz. Oy kullanma hakký olanlarýn % 60’ýndan fazlasý, yani 2 milyon 800 bin Libyalý seçime katýldý ve küçük þiddet olaylarýna raðmen, seçim sandýklarý sakindi. O zaman neden Libya’da, Tunus ve Mýsýr’da olduðu gibi, devrim sonrasý seçimlerde Ýslamcýlar üstün gelmedi?
Öncelikle, Libya halkýnýn büyük çoðunluðu Sufi Ýslam’a meyilli dindar insanlar. Bu, Ýslamcýlar’ýn benimsediði Selefi köktenciliði deðil. Doðuda, Bingazi etrafýndaki bölge uzun zamandýr Ýslamcýlar’ýn bir kalesi ve bunun gibi istisnalar olsa da, Libya için en doðrusu ýlýmlý demek olur.
Ýkincisi, Albay Kaddafi kýrk yýl boyunca rejimi için en büyük tehdit olarak gördüðü Ýslamcýlar’ý þeytanlaþtýrmak için uðraþtý ve halk arasýnda bir güvensizlik iklimi yarattý. Ýslamcýlar’a zulmetti ve kuvvetleri 1996’da, Ebu Salim cezaevinde bin 270 Ýslamcý’yý katletti. Katliam bu yýl Haziran ayýnda bir halk töreniyle anýldýysa da, toplumda radikallere duyulan endiþe köklü. Selefiler’in Tunus’taki bir Sanat Galerisi’ne saldýrmasý sonrasý çýkan isyanlar gibi Tunus ve Mýsýr’daki bazý radikal unsurlarýn eylemleri bu endiþeyi güçlendiriyor.
Üçüncü olarak, Ýslamcýlar siyasi olarak UGK partileri kadar iyi organize deðil. Kaddafi’yi devirme sürecinde en önde yer almýþ ve birçok adam kaybetmiþ olsalar da, siyasi varlýk oluþturmayý son ana, seçimlerden birkaç ay öncesine býraktýlar. Liberal akým sadece daha iyi organize olmakla kalmadý, hükümet deneyiminden de yararlandý. Çeliþkili biçimde, Cibril ABD’de ekonomi eðitimi almýþtý ve Kaddafi’nin ekonomik danýþmaný olarak deneyim kazanmýþtý. UGK büyük ölçüde Batý modeline dayanan, en cazip olmak üzere tasarlanmýþ, zekice bir kampanya yürüttü.
UGK’nýn liberal manifestosu, devrime yol açan meselelere ve devrim sonrasý endiþelere odaklandý: Kiþisel özgürlük, kadýn haklarý, sosyal devlet, ulusal uzlaþma vb.
Dördüncüsü, Batý’ya karþý tavýr. Unutmayalým ki Libyalýlar ‘liberal’ Batý’ya daha olumlu ve minnetle bakýyorlar, çünkü NATO’nun müdahalesi Kaddafi’nin devrilmesinde kritik rol oynadý. Libya bu açýdan zaferi yardým almadan kazanan Mýsýr ve Tunus’tan farklý bir konumda.
Duruma dikkatli bir iyimserlikle yaklaþmak yerinde; fakat seçimler Libya için en azýndan þimdilik, istikrarlý ve müreffeh bir gelecek müjdelemiyor. Libya toplumu kavimsel ve bölgesel olarak bölünmüþ. Özellikle eski rejime sadýk olanlar dýþlanmýþ hissediyorlar ve ülkenin doðusundaki petrol zengini halk, tamamen ayrýlýp kendi baðýmsýz devletlerini kurmak istiyor. Yeni hükümetin karþýlaþacaðý baþlýca zorluklar þunlar: Öncelikle, Ýslamcýlar sonucu kabul edip güç kontrolünü Liberal rakiplerine býrakacaklar mý? Þimdiden Cibril’in dürüstlüðü ve sadakati konusunda sorular sorulmaya baþlandý. Hükümetteki AKP’nin lideri Muhammed Savan, Cibril’in çevresini, Kaddafi rejiminin müttefikleri olarak nitelendirdi. Ýslamcýlar seçim sonuçlarýný reddedip Cibril’in UGK’sine karþý ayaklanýrsa, bu siyasi felce, hatta kanlý çarpýþmalara sebep olabilir. Ýslamcýlar; silaha, destekçiye ve askeri müfrezelere sahip olduklarý için büyük ihtimalle kazanan taraf olacaktýr.
Ýkinci zorluk, Libya halkýnýn kültürel, bölgesel, kavimsel farklýlýklarýný yansýtan ve komþu ülkelerin desteðine sahip bir ulusal birlik hükümetinin nasýl kurulacaðý.
Üçüncü zorluk ise güvenlik. Libya’nýn faal bir ordusu veya polis gücü yok. Ülke silah kaynýyor ve milisler devam eden bölgesel savaþlarla, soygun ve adam kaçýrmalarla meþgul. Yeni hükümet, milisleri silah býrakmaya razý edebilecek mi? Bu küçük bir ihtimal gibi görünüyor.
Dördüncü zorluk; devlet yapý ve kurumlarýnýn tekrar inþasý, tüm insan haklarý ihlallerine ve cinsiyet, ýrk temelli etnik, kavimsel ve bölgesel ayrýmcýlýk uygulamalarýna son verilmesi ve suç iþlememiþ olan tüm tutuklularýn serbest býrakýlmasý ve suç iþlemiþlerse, adil ve baðýmsýz yargý çerçevesinde yargýlanmalarý.
Beþinci zorluk, ayrýlýkçý hareketler karþýsýnda Libya topraklarýnýn ve nüfusunun birliðini saðlamak.
Ayrýca yolsuzluklarýn kökünün kazýnmasý, eþit gelir daðýlýmýnýn güçlendirilmesi, temel hizmetlerin sunulmasý ve ülkenin her bölgesinin ayrýmcýlýk yapýlmadan geliþtirilmesi de söz konusu.
Libya halký, Kaddafi döneminde uzun süre acý çekti. Devlet hazinesine yýlda 60 milyar dolardan fazla getiren dev petrol rezervleri düþünülünce saðladýðý eðitim, saðlýk ve refah içler acýsýydý.
Seçimler Libya’ya birçok yeni fýrsat sunuyor. Umalým ki yeni elit kiþisel çýkarlarýn cazibesine kapýlmadan, tüm ülke için barýþ, birlikte yaþam, uyum ve zenginliði hedefleyerek hareket etsin. Ne de olsa 30 binden fazla Libyalý bunun için can verdi.
* Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
