Hatýrlarsanýz 2010 baharýnda bal arýlarýnýn kümeler halinde ölümleri hepimizi endiþelendirmiþti. Gazetelerde ünlü bilim adamý Einstein’in “Bal arýlarý yok olursa tüm insanlýk birkaç yýl içerisinde yok olur” sözleri sanýrým bu endiþelerimiz, daha da derinleþtirmiþti. Beklenen kýyamet bu þekilde mi olacaktý? Yapýlan yorumlarda cep telefonlarý, baz istasyonlarý, radyo dalgalarý gibi elektronik dalgalarýn sorumlu olduðu ifade edilmiþti. Neyse senaryolar en azýndan þimdilik tutmadý ama biz bal arýlarýnýn doðanýn döngüsü için ne kadar önemli olduðunu hatýrladýk. Peki saðlýðýmýz için önemi hakkýnda ne biliyoruz? Bal yararlýdýr, peki ya diðer arý ürünleri?
ARI ÜRÜNLERÝ ÇOK POPÜLER
Bal, balmumu, arýsütü, propolis, arý poleni ve arý zehiri günümüzde tekrar popüler hale gelen ‘Arý ürünleri’. Basit bir þekilde belki ekmeðimiz üzerine sürerek yediðimiz bal ve diðer arý ürünleri aslýnda büyük bir emeðin, uðraþýn sonucu. Arýlar aleminde her kovanda tam bir toplumsal kast sistemi hüküm sürüyor. Ýþçi arýlar ile kraliçe arý arasýnda herhangi bir genetik farklýlaþma söz konusu deðil. Sadece arýsütü olan gözlerde yetiþen arý kraliçe oluyor; diðer binlercesi ise iþçi arý olarak kýsa yaþamlarý boyunca çalýþýyorlar. Hiçbir beklentileri olmadan sadece üretmek için yaþýyorlar.
Arýsütü iþçi arýlarýn baþýnda iki tarafýnda bulunan bezlerden salgýladýðý ve kraliçe arýnýn farklýlaþmasýný saðlayan özel bir besleyici ortam. Kýsa yaþam süresine sahip (2-3 hafta) ve döl veremeyen verimsiz iþçi arýlar ile karþýlaþtýrýldýðýnda kraliçe arý çok daha uzun yaþam süresine (2 ile 7 yýl kadar yaþayabiliyor), geliþmiþ cinsel salgý bezleri (günde 2 bin yumurta yumurtluyor) ve beden yapýsýna sahip. Ýþte bir arýyý bu derece geliþtirerek kraliçe arýya dönüþtüren özelliði nedeniyle arýsütü yüzyýllar boyunca insanlarýn ilgisini çekmiþ, fiziksel ve cinsel gücü desteklemek ve uzun yaþam için ‘anti-aging’ yani gençleþtirici, hayat verici besin olarak kullanýlmýþtýr.
Arýsütünün içerisinde baþlýca bileþenler olarak proteinler (yüzde 12-15), karbonhidratlar (yüzde 10-12), lipitler (yüzde 3-7), amino asitler, vitaminler ve mineraller bulunduðu yapýlan analizler ile ortaya konulmuþtur. Peki bu bileþenler içerisinde acaba hangisi veya hangileri bu farklýlaþmayý saðlýyor?
Bu konuda yapýlan bir araþtýrmanýn sonuçlarý bilim dünyasýnda en önemli dergi olarak kabul edilen NATURE dergisinde 2011 yýlýnda yayýmlandý. Bir Japon araþtýrýcý olan Dr. Kamakura tarafýndan yapýlan çalýþma gerçekten hayranlýk uyandýrýcý, bence MÜKEMMEL!
Çalýþmada kraliçe arýyý veren arýsütü oda ýsýsýnda bekletilerek içeriðinde meydana gelen deðiþim izlenmiþ. Bu önemli çünkü arýsütü son derece dayanýksýz bir ürün. Oda ýsýsýnda bekletildiðinde birkaç saatte etkisiz hale geliyor. Bu süreçte birkaç proteinin bozulduðu tespit edilmiþ. Yapýlan analizde 57 kilo Dalton molekül aðýrlýðýna sahip bir proteinin arý larvalarýnýn kraliçeye dönüþümünü saðladýðý anlaþýlmýþ ve elde edilen bu protein ‘Royalaktin’ olarak adlandýrýlmýþ.
Daha sonra araþtýrýcý, ayrýþtýrdýðý bu maddeyi kraliçe arý vermeyen normal bir ortama koyduðunda larvanýn kraliçe arýya dönüþtüðünü görmüþ. Çalýþmada ilginç olan diðer husus, royalaktin maddesi meyve sineklerinin (Drosophila) geliþim ortamýna ilave edildiðinde meyve sineklerinin hýzla geliþerek yaþam süresini uzattýðýný ve meyve sineklerinin vücudunun daha büyük hale geldiðini gözlemlemiþ. Meyve sinekleri genetik bakýmdan insanlara yakýn bir özellikte olduðundan acaba benzer bir protein insanýn yaþlanmasýný geciktirebilir mi? Ýnsan ömrünü uzatabilir mi? Hani Lokman Hekim’in kaybettiði ölümsüzlük sýrrý bu madde mi? Kim bilir, bekleyip göreceðiz!
Aslýnda bu kadar kolaylýkla anlattýðýma bakýp da ‘Ne var bunda!’ demeyin; protein kimyasý çalýþmasý zor bir konu. Þüphesiz cevaplanmayý bekleyen daha birçok soru var ama kanýmca Kamakura bu yolda önemli bir adým atmýþ.
