ABD’de 2010 yýlýnda yaþanan ve 29 madencinin ölümüyle sonuçlanan Upper Big Branch kazasýnýn aþamalarýný ve sonuçlarýný araþtýrma raporlarýndan aktarmayý sürdürüyoruz:
Madende saat 15:00’te yaþanan patlamanýn ardýndan çýkabilen çýkmýþtý. Bazý madenciler patlamadan 1 saat sonra dýþarý çýkabildi. Eyalet maden güvenlik yetkilileri de kazadan yaklaþýk 1.5 -2 saat sonra madene gelip kurtarma çalýþmalarýna el koydular. ABD’de bir madende ciddi bir kazanýn 15 dakika içinde Maden Güvenlik Dairesi’nin acil durum telefonuna bildirilmesi gerekiyor. Maden yönetimi bu bildirimi kazadan yaklaþýk 30 dakika sonra yaptý ve -3 dakika önce patlama oldu- dedi. Ambulanslar için yerel acil imdat telefonuna madenden çaðrý 16:20’de geldi. Bunlar hep geç zamanlardý. Patlamadan sonraki 2 saat madende þaþkýnlýk ve kargaþa ile geçti. Bazý yöneticiler maskesiz ve gereçsiz galerilere koþup madenci kurtarmaya çalýþmýþlardý.
Yerel Maden Güvenlik Dairesi yetkilisi saat 17:00 sularýnda madene gelip 17:20’de duruma el koyan belgeyi imzaladý. Madene dair bütün karar yetkisi o andan itibaren devlete geçti. Kurtarma çalýþmalarýný maden yönetimi yapacak, ancak herþey resmi yetkilinin onayýna sunulacaktý. Bu noktada madenden 6 ceset çýkarýldý ve 20 kiþinin kayýp olduðu yetkililere bildirildi.
Yetkililer bu arada maden ana kumanda odasýnda -kurtarma komuta merkezi- kurdular. Maden ve ekiplerle olan konuþmalarý herkesin izlemesi için altý hatlý çoðaltýcý santral kuruldu. Rapor diyor ki: “Maden kazasýndan sonra kurtarma çalýþmalarý hayal edilemez stres ve büyük belirsizlik altýnda yapýlýr. Eldeki en iyi bilgiyle kritik kararlar verilir, ki eldeki bilgi çoðu zaman yetersiz ve yanlýþtýr.”
Komuta merkezi kurtarma ekiplerinin ne zaman madene gireceklerine, görevlerinin ne olduðuna, nasýl arama yapacaklarýna karar verir. Yangýn varsa nasýl söndürecekler, temiz hava nerede var... bütün bunlara merkez karar verir. Komuta merkezi 4 temsilciden oluþur: Þirket Temsilcisi, Maden Güvenlik Dairesi temsilcisi, eyalet yetkilisi ve madencilerin temsilcisi.
Kurtarma ekipleri, bu iþte uzman, eðitilmiþ elemanlardýr. Madendeki temiz havanýn durumu, ilk yardým, haberleþme, acil enkaz temizleme gibi konularda saatlerce eðitiminden geçerler. Ekiplerin çalýþmalarý harfiyen kitaba uygun olmalýdýr. Yardýma gelip adrenalin ve olayýn heyecanýyla delice þeyler yapan ve hem kendinin hem de kurtarma ekibinin hayatýný tehlikeye atanlar olabilir. Eðitim iþte bu yanlýþlýklarý önler.
Komuta merkezi de bu ekipleri korur ve kollar. Merkezin bilgili, strese dayanýklý, dýþ etkilerden baðýmsýz ehliyetli kiþilerden oluþmasý gerekir.
Kazanýn yaþandýðý madende ise yönetim hatalarý diz boyuydu. Madende kaza sýrasýnda kaç kiþi olduðunu yönetim bilmiyordu. Bazý iþçiler, elektronik izleme vericileriyle madene inerdi, ancak bunlarýn çalýþmadýðý kendilerine söylenmemiþti. Bazýlarý eski usul girdi-çýktý yaparak madene giriyordu. Þirket herkesi elektronik izleme yapacak sistemi kurmaya baþlamýþtý, ancak sistem tamamlanmamýþtý, kurulan kýsým da çalýþmýyordu.
Olay duyulunca aileler ve yakýnlar madene gelmiþ, salonlara alýnmýþtý. Patlamadan 5 saat sonra yetkililer ailelere bilgi verdi: 7 ölü, 25 civarý kayýp... Tam kayýp sayýsý bilinmiyordu, kayýplarýn kimlik tesbiti yapýlamamýþtý. Patlamadan 7 saat sonra ailelere -5 ceset daha bulundu- dendi, kimlikler yine belirlenmemiþti. Patlamadan ancak 9.5 saat sonra yetkililer madende o sýrada kaç kiþi olduðunu bulabildiler. 10.5 saat sonra -24 ölü 4 kayýp- dendi. O sýrada kurtarma ekipleri madenden çýkarýldý.
Hâlâ ölülerin kimlikleri belirsizdi. Madenci aileleri kimin öldüðünü bilmiyordu ve herkes son sayýmdaki 4 kaybýn hayatta olduðunu ve kendi yakýný olduðunu düþünüyordu. Madenden son ceset, kazadan 8 gün sonra çýkarýldý. Toplam ölü sayýsý 29’du ve net kimlikler o zaman belirlendi. Aileler günlerce acý içinde haber bekledi. Kayýp 4 kiþinin cesetlerinin olduðu bölümden kurtarma ekipleri onlarca kez geçmiþler, ancak cesetleri fark etmemiþlerdi.
Kazanýn duyulmasý ve büyüklüðünün fark edilmesiyle ABD medyasý da madene geldi. 2006’da Sago madeninde patlama ve çökme olduðunda TV’ler madene akýn etmiþ, atlatma haber telaþýyla yanlýþ bilgiler yayýlmýþtý. TV’ler o zaman göçük altýnda kalanlar için -1 ölü var, 12 kiþi göçük arkasýndaki bölüme sað bekliyor... Mucize!- diye bildirirken gerçekte ölü sayýsý 12 idi ve göçük arkasýnda 1 kiþi sað kalmýþtý. Sago madenindeki habercilik skandalý ABD gazetecilik okullarýnda ders olarak okutulur, ki bir daha öyle yalan yanlýþ haber verilmesin.
Rapor diyor ki: Maden kazasýný medyanýn izlemesi, kurtarma operasyonlarýna ek baský yaratmaktadýr. Kurtarmada bilim ve disiplin esas olmalýyken, kurtarma ekiplerinin madene yollanmasý ya da geri çekilmesi biçimindeki yaþam-ölüm kararlarýný medya (canlý yayýnda) sorgulamakta, yaymakta ve tahmine çalýþmaktadýr. Bu yayýnlarýn kurtarma çalýþmasýný etkilememesi gerekir. Kurtarma, madendeki havanýn zehir durumu, yeni patlama ihtimali ve yangýn ihtimali gibi somut verilere dayanarak yapýlmalý ve medyanýn yaratýðý duygusallýk gözardý edilmelidir. Madencilik sektörü, arama kurtarma sistemini, teknolojinin ve yoðun medya ilgisinin getirdiði yeni sýkýntýlar ýþýðýnda gözden geçirmelidir. (Devam edecek)
twitter.com/selimatalayny
