Türkiye’nin en büyük ihalesi Ýstanbul 3. havalimaný için Ýstanbul’da sonuçlanýrken, ayný saatlerde nükleer santral için Ankara’da Japonya ile imza atýlýyordu... Bu projeler büyük ve önemli... Bu projeler Türkiye için sürdürülebilir ekonomik büyüme ve istihdam demek.
Yine ayný saatlerde, dünyanýn öbür ucunda Meksika’da, yýlda 150 bin araç üretecek ve 1.3 milyar dolar yatýrým deðeri taþýyan Audi fabrikasýnýn temeli atýldý... Audi bu fabrikayla Kuzey ve Güney Amerika piyasasýný hedefliyor... Meksika’da üretim, hem kilit piyasalara yakýnlýk, hem de dolar kuru dalgalanmalarýndan uzakta kalmak- demek. Bu -kilit piyasalara yakýnlýk- konusunu Türkiye için not alalým, oraya geleceðiz.
Meksika’nýn bu yatýrýmýný kýskandýk... Çünkü bu yatýrým -her ülkeye lazým- cinsten: Doðrudan yabancý yatýrým... Meksika’nýn ortasýnda beþ bin nüfuslu yalnýz bir kentin topraðýna 1.3 milyar dolar yatýrmak, her durumda ev sahibine yarar.
Doðrudan yabancý yatýrým çekmek için dünyada müthiþ bir yarýþ var... Her ülke bu tür yatýrýmý topraðýna çekmeye yarýþýyor. Yabancý yatýrýmcý için ev sahibi ülke yatýrým ortamý, yatýrým mevzuatý, istihdam piyasasý, istihdam hukuku ve siyasi istikrar hep önemli. Herkes uluslararasý þirketlerin geliþini kolaylaþtýrmak için uðraþýyor. Bir yatýrýmla, Meksika’nýn çorak topraðýna sihirli el deðmiþ oluyor.
Bu iþlerde coðrafya çok önemli. Yatýrýmcý fabrikayý bir yere kondururken, ürünü nerelere satacaðýný ve nasýl daðýtacaðýný düþünüyor. Meksika, Kuzey ve Güney Amerika’ya yakýnlýðý yüzünden, yani sýrf arsanýn yeri nedeniyle hayli yatýrým çekti... 2011’de Meksika’nýn çektiði doðrudan yatýrým 22 milyar dolar, 2012’de ise 13 milyar dolar. Aslýnda çekilen yýllýk yatýrým miktarýnýn da istikrarlý olmasý, çok düþmemesi makbul. Ve o bölgede esas yatýrýmý Brezilya çeker: Önceki yýl 65 milyar dolar geldi.
Türkiye’ye gelince: Türkiye yýllýk ortalama 10-15 milyar dolar yabancý yatýrým çekiyorsa da, bu miktar azdýr. Hak edilen, istikrarlý 40-50 milyar dolardýr. Öte yanda bu iþlerin nasýl yapýldýðý konusunda Türkiye ile Meksika arasýnda önemli benzerlikler vardýr. Yabancý yatýrýmcý da benzerliðin farkýnda: Birkaç büyük küresel yatýrýmda Meksika - Türkiye yarýþmýþtý.
Haritaya bakýnca, Meksika arazisi Kuzey ve Güney Amerika’ya ulaþmak için uygun. Yabancý yatýrýmcý açýsýndan Türkiye’ye de bakýnca, arazinin daha çok Avrupa’ya ulaþmak için, ya da iç pazar için yararlý görüldüðü anlaþýlýyor. Ve Türkiye’nin hâlâ bir avantajý var: Türkiye, güneyindeki ve doðusundaki ülkeler için üretim üssü olma potansiyelini daha kullanmadý. Çünkü bu ekonomiler hâlâ kapalý-yarý kapalý ve daha zenginleþip katma deðeri yüksek mal talebine baþlamadýlar.
Doðuda Ýran-Afganistan dýþýndaki eski Sovyet bölgesi hâlâ Moskova’ya baðlý sayýlýyor. Bu bölge yeraltý zenginliklerini harekete geçirmekte yavaþ kaldý, refah yayýlmadý ve ekonomiler tam açýlmadý. Asýl geliþme Ortadoðu’da: Arap Baharý sonrasýnda siyasi istikrar saðlanmasý, doðal ve insan kaynaklarýnýn harekete geçirilmesi ve ekonomilerin tam açýlmasý gerekiyor ki, bölgesel talep baþlasýn. Türkiye’nin doðusu ve güneyinde refah baþlayýp orta sýnýflar belirince, hem bölgesel talep, hem de uluslararasý sermayenin arz çabasý baþlar. Bölgesel talep baþlayýnca, Türkiye de tam kapasite bölgesel üretim üssü olacaktýr. Týpký Meksika gibi.
twitter.com/selimatalayny
