Ýþ sözleþmesi iþçi ve iþverenin karþýlýklý olarak anlaþmasý ile hayata geçmektedir. Fesih ise tek taraflý olarak iþçiden veya iþverenden gelen irade beyanýyla iþ sözleþmesinin sona erdirilmesidir.
Ancak bazý durumlarda iþçi ve iþveren ortak bir kararla iþ sözleþmesini sona erdirebilmektedir.
Ýkale (bozma) sözleþmesi, iþçi ile iþveren arasýndaki iþ iliþkisinin, anlaþarak sona erdirilmesi için baþvurulan yöntemlerden biridir.
Bu halde bir sözleþmeyi ortadan kaldýrmayý amaçlayan ikale sözleþmesi ile iþ iliþkisi sona erdirilebilir.
Nitekim iþçi ve iþveren aralarýnda anlaþarak sözleþme kurabildikleri gibi yine aralarýnda anlaþarak bu sözleþmeyi sonlandýrabilirler. Ýþ Sözleþmesini sonlandýrmak için aralarýnda imzaladýklarý bu yeni sözleþmeye "ikale sözleþmesi" veya "bozma" denilmektedir.
Ýkale sözleþmesi teklifinin iþçiden gelmesi halinde, makul yarar saðlanmasýna gerek yoktur. Yargýtay kararlarýnda da "Ýþçiden gelen ikale talebinin iþveren tarafýndan kabul edilerek iþ sözleþmesinin sona erdiði hallerde, kýdem ve ihbar tazminatlarý dýþýnda iþveren tarafýndan ayrýca bir ek menfaat ödemesine gerek bulunmamaktadýr." denilmektedir (Yargýtay 9. HD. 22.01.2020 gün, 2019/8260 E, 2020/903 K.).
Ancak ikale sözleþmesinde talebin iþverenden gelmesi durumunda iþçiye mutlaka makul yarar saðlanmasý gerekmektedir. Ýkale sözleþmesi yapýlmasý için mutlaka kýdem tazminatý ve ihbar tazminatý dýþýnda, çalýþana makul yarar olarak adlandýrýlan ilave bir ödemenin yapýlmasý þarttýr.
Ýþverenden gelen teklif üzerine imzalanan ikale sözleþmesi ile sonra erdirildiði, iþçiye kýdem tazminatý ve ihbar tazminatlarýnýn yaný sýra üç maaþ tutarýnda ilave ödeme yapýlmasý, makul yarar için yeterli deðildir. (Yargýtay 9. HD. 11.12.2019 gün, 2019/3894 E, 2019/22092 K.)
Buna karþýn Yargýtay tarafýndan verilen kararlarda, 1,5 aylýk (Yargýtay 9. HD. 24.03.2016 gün, 2015/27608 E, 2016/7212 K.) ve 2 aylýk (Yargýtay 7. HD. 02.03.2016 gün, 2015/38782 E, 2016/5122 K.) ek menfaat yetersiz görülmektedir.
Bu kararlar doðrultusunda, saðlanacak makul yarar çalýþanýn kýdem süresine göre deðiþebilmektedir:
-5 yýla kadar kýdemli iþçilerde 4 aylýk,
-5 yýldan 15 yýla kadar kýdemde 5 aylýk,
-15 yýl ve üzeri kýdemlerde en az 6 aylýk,
ödeme makul yararý ifade etmektedir.
Ýkale sözleþmesi sonucunda makul yarar olarak ek menfaat ödemesi "Hizmet Süresi x Kýdem Tazminatý Tavaný"na kadar sosyal güvenlik primi ve gelir vergisi kesintilerinden istisnadýr.
Bu tutarý aþan kýsým ise sosyal güvenlik primine ve gelir vergisine tabi olacaktýr.
Ayrýca makul yarar ödemesinden damga vergisi kesintisi yapýlmalýdýr. Ancak kýdem tazminatý tavana kadar ödenmiþ ise makul yararýn tüm yasal kesintilere tabi olacaðý göz ardý edilmemelidir.
Son olarak ikale sözleþmesinin geçerli olabilmesi için;
Ýþçinin ikale sözleþmesini hiçbir baský altýnda kalmadan özgür iradesi ile imzalamýþ olmasý,
Ýþveren tarafýndan talep edilmesi durumunda iþçinin makul yararýnýn saðlanmýþ olmasý,
Ýþçi lehine yorum ilkesinin benimsenmiþ olmasý,
gereklilikleri unutulmamalýdýr.
