Maluliyet; kaza, hastalık, saldırı, doğal afet gibi sebeplerden ötürü çalışanın vücudunun bir kısmının ya da tamamının kullanılamaz hâle gelmesidir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 30'uncu maddesinin 5'inci fıkrasında "Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder." hükmü yer almaktadır.
Malulen işten ayrılan işçinin tekrar işe alınabilmesi için aşağıdaki şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir:
- İşçinin çalışırken malul hale gelmesi
İşverenin yeniden işe alma yükümlülüğünün gündeme gelebilmesi için ilk şart, işçinin ilgili işyerinde çalıştığı sürede malul hale gelmesidir.
Buna karşın, işçinin iş kazası ve meslek hastalığı sonucu malul olması gerekmemektedir.
Önemli olan işçinin işten ayrılmasını gerektiren bir malullük durumunun doğmasıdır.
- İşçinin malullük sebebiyle işten ayrılması
İşverenin işe alma yükümlülüğünün doğması, işçinin malullük sebebiyle işten ayrılmak zorunda kalması şartına bağlıdır.
- İşçinin maluliyetinin ortadan kalkması
İşçi, malulen ayrıldığı işyerine tekrar çalışma talebiyle başvurabilmesi için, işçinin maluliyetinin sonradan ortadan kalkmış olması, diğer bir anlatımla işçinin iyileşmiş olması gerekmektedir.
- İşyerinde boş yer bulunması
Yukarıda sayılı şartlar yerine geldikten sonra, işyerinde işçinin eski işinde veya benzer bir işte boş yer bulunması şarttır. Aksi durumda işverenin işe başlatma yükümlülüğü, işçinin eski işinde veya benzer bir işte boşluk olana kadar gündeme gelmeyecektir.
- İşçinin talepte bulunması
İşçinin yeniden işe alınması için, bu yönde bir talepte bulunması da gerekmektedir. İşçinin bu talebin ne kadar sürede gerçekleştirmesi gerektiğine dair Kanunda belirli bir süre öngörülmemiştir. Ancak talebin makul bir süre içinde yapılması uygun olanıdır.
İşe tekrar başlama yönünde işçiden talep alan işverenin işe alma yükümlülüğü, aynı veya benzer nitelikte işlerde boşluk olması halinde hemen doğar. Ancak işyerinde bu nitelikteki işlerde boş yer yoksa, işverenin yeniden işe alma yükümlülüğü ancak ilgili pozisyonlarda boşluk oluşması halinde gündeme gelir.
İş Kanunu'nun 30/5. maddesi uyarınca yukarıdaki şartları taşıyan işçiyi yeniden işe almayan işveren, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
